Modern Ve Sürgün Almanca Konuşulan Ülkelerin Mimarları Türkiye’De 1925–1955

Bernd Nicolai’ın 1998 yılında Almanca basılan Moderne und Exil kitabı, Mimarlar Odası Yayınları tarafından Yüksel Pöğün Zander’in çevirisiyle en 
nihayet Türkçe’ye kazandırıl-dı. Kitap ilk basıldığında erken Cumhuriyet dönemi Türkiye mimarlığı konusunda Almanya, Avusturya ve İsviçre’deki 
arşiv belgelerini kullanarak yazılmış tek kitap olma özelliğini taşıyordu. Nicolai’ın sunduğu belgelerle ortaya çıkardığı gibi, Türkiye mimarlığı
konusunda bilinmeyen birçok proje ve inşa edilmiş binaları anlamlandırmamızı sağlayan çoğu bilgi, Orta Avrupa arşivlerinde gizliydi. Kitap, 
Türkiye mimarlığı tarihi açısından bir ilk olduğu kadar, Almanya mimarlık tarihi için de önemli bir açığı kapatıyordu. Nasyonal Sosyalist rejimin 
1933’te yükselmesiyle Almanya dışına göç etmek durumunda kalmış mimarlardan Mies van der Rohe, Walter Gropius gibi Amerika Birleşik Devletleri’ne
gidenlerin mimari kariyerleri hakkında gerek İngilizce gerek Almanca sayısız yayın varken, Türkiye gibi “Doğu” ülkelerinde yaşamış olanların bu
tecrübeleri konusunda monografların sonuna eklenen birkaç kısa cümle ve ufak tefek resim dışında pek bir bilgi bulunmuyordu. Modern ve Sürgün 
bölümlerini teker teker bu mimarların Türkiye’de geçirdiği yıllara adıyor. Kitap, sırasıyla Robert Oerley, Ernst Egli, Clemens Holzmesiter, Hermann
Jansen, Martin Elsaesser, Martin Wagner, Hans Poelzig, Bruno Taut, Margarete Schütte-Lihotzky, Wilhem Schütte, Robert Vor-hoelzer ve Paul Bonatz 
için ayrılan bölümlerle kurgulanıyor. Nicolai bu bölümleri birarada tutan çerçeveyi ise “sürgün” kavramı olarak kuramlaştırıp, “Giriş” bölümünde 
kitabını modern mimarlığın sürgün tarihine bir katkı olarak öne çıka-rıyor.Kitabın sayfalarında okuyucu Türkiye mimarlık tarihi açısın-dan çok sayıda
detaylı bilgi, proje ve ilginç anektod bulacak-tır. Kitap, fotoğrafları ve görsel belgeleri ile de çok önemli bir kaynak. Hem görülmemiş arşiv 
fotografları, hem 1995 yılında bu kitap için profesyonelce çekilmiş fotoğrafların katkısı çok büyük. Bunlar arasında özel izinler alarak devlet 
yapılarının içlerine girenler ya da Cumhurbaşkanlığı Köşkü gibi yaklaşılması zor binalara yaklaşanlar kuşkusuz çok önemli kaynaklar sunuyor.