Beslenme, insanoğlunun varoluşundan beri temel ihtiyaçlarından biri olmuştur. Tarih boyunca yemek yeme eylemi, insanlık tarihi kadar eskidir. Günümüzde genellikle yemek yerken çatal ve kaşık kullanırız; ancak geçmişte çatal ve kaşık yerine bıçaklar tercih edilirdi. Bu durum bazı zorlukları beraberinde getirdi. Örneğin, antik çağlarda kullanılan bıçaklar, günümüzdeki yemek bıçakları gibi keskin değildi ve yemek yiyen kişiyi kolayca yaralayabilirdi. Asya toplumlarında, bu sorun, chopstick adı verilen çubuklarla çözüldü.

Bugüne dek keşfedilen en tarihi chopstick, M.Ö. 1200 senesinde Çin’in Shang hanedanlığının Yin kentinde ortaya çıkmıştır. Bulunan bu chopstickler, günümüzdeki gibi yemek yerken değil, yemek hazırlarken kullanılmaktaydı. Yemek yerken ise bıçaklar tercih ediliyordu. Chopsticklerin yemek masalarına gelmesi ise M.Ö. 200’lerde Han hanedanlığı zamanında gerçekleşmiştir.

Han hanedanlığı zamanında temel gıdalardan biri olarak bilinen akdarının, gübreye ya da zengin toprağa ihtiyacı yoktu. Bu bitkiden elde edilen lapa, chopsticklerle yemek oldukça zordu. Ancak Han hanedanlığı güneye doğru genişledikçe beslenme alışkanlıkları da değişmeye başladı. Güney kısmı, pirinç üretimi açısından son derece verimliydi. Üretilen pirinçler, kuzeye dahi yetecek derecede çoktu. Pişirme tarzından sebep pirinç, yapışkan bir haldeydi, bu sebeple de chopstick kullanımı oldukça mantıklı bir seçenekti.

Eğer Japon mutfağına ilgi duyan ve Japon yemeklerini seven biriyseniz, Japon yemek çubuklarını kullanmayı çoğunlukla iyi bilirsiniz. Dünya mutfağında yer edinmiş olan ve chopstick olarak bilinen bu çubuklar, sadece Japon mutfağında değil, Asya ülkelerinin mutfaklarında da sıkça kullanılır. Chopstickler, Asya mutfağında önemli bir yere sahip olup, bugün bir gastronomi kültürü olarak karşımıza çıkmaktadır.

Chopstick kullanmayı daha önce denememiş biri için başlangıçta zor gibi görünebilir, ancak chopstick kullanmayı öğrendikten ve pratiğini yaptıktan sonra oldukça kolaylaşır. Şayet iş toplantılarınızda ya da davetlerinizde chopstick ile yemeniz gerekliyse, fakat öncesinde chopstick deneyiminiz olmadıysa, kullanım rehberini bir gözden geçirmek size kolaylık sağlayabilir. Yemek çubukları Japonya’da “hashi” olarak adlandırılırken (Türkçe okunuşuyla “haşi”), dünya mutfağındaki evrensel isimleri ise “chopstick”tir.

Çubuk Çatal (Chopstick) 

Washoku’da yani bir diğer adı ile geleneksel Japon mutfağında chopstick ya da daha yerel bir ismi ile “hashi”, her tür yemekte kullanılabilen kıymetli bir yere sahip. 2013 senesinde UNESCO Somut Olmayan Kültürel Miras olarak belirlediği önemli bir parçadır. Yemek çubukları, Asya ülkelerinin yanı sıra dünyanın birçok yerinde kullanılmaktadır. Çin, Japonya ve Kore, chopstick sıklıkla kullanan ülkeler arasında yer alıyor. Yemek çubuklarının kökeni eski zamanlarda Çin’e dayanmaktadır ve başlangıçta ağaçlar ve bambu kullanılarak yapılmıştır. M.S. 500 civarında ise Japonya ve Kore’de yaygınlaşmıştır.

Yemek çubuklarının kökeni, aslında yaşanmış bir deneyime dayanır. Yoğun nüfus nedeniyle zenginler masada otururken, zengin olmayanlar ayakta veya daha az konforlu bir şekilde yemek yerdi. Yemeğin kısıtlı olması, küçük porsiyonlar halinde yemek yeme alışkanlığını doğurdu. Japon yemekleriyle özdeşleşen yemek çubuklarının kullanımı, hem Japon hem de Asya mutfağında sıkça görülür; ayrıca bu ülkeleri ziyaret ettiğinizde de karşınıza çıkar. Yemek çubuklarıyla yemek yeme bir sanattır ve bu beceriyi öğrendiğinizde, bu sanatı her zaman icra etmek istersiniz.

Japon yemek çubuklarını kullanırken dikkat etmeniz kurallar oldukça basit, işe yarar ve pratiktir; dolayısıyla hızla öğrenilirler. Yemek çubuklarıyla ilgili bilgi edindikçe, yerel adetler hakkında daha fazla bilgi sahibi olur ve yerel halkla daha hızlı bir şekilde etkileşim kurabilirsiniz. Özellikle Japon mutfağındaki yemek çubukları geleneğine uyarsanız, Japonlar size minnettarlık göstereceklerdir. Chopstick kullanımında temel görgü kurallarına değinelim:

• Restoranda çalışan birini chopstick ile işaret etmeyin ve çubuklarınızı birbirine sürtmeyin.

• Tabağınızı bu çubuklarla hareket ettirmeyin ve chopsticklerle oynamayın.

• Yemek yerken chopstickleri bir araya getirin ve kısımları sol tarafa bakacak şekilde tabağınızın önüne yerleştirin.

• Çubuklarınızı tabağınıza X şeklinde bırakmayın; bu hareket, ölümü çağrıştıran bir işaret olarak algılanabilir.

• Çubukları kullanmadığınızda, bilhassa pirinç kaselerinde, chopsticklerinizi dik şekilde bırakmamalısınız.

Chopstick kullanımına ilişkin temel görgü kurallarını akılda tutarak, çubuk kullanma adımlarını sıralayabiliriz. Şayet ilk defa chopstick kullanmayı deneyecekseniz, ilk etapta tutmakta güçlük çekebilirsiniz, bu son derece doğal bir durumdur.

Chopstick Nasıl Tutulur?

• Başparmak yukarıda olacak şekilde, el sıkışır gibi tutun. Chopsticklerin alttaki kalanı, başparmak ile elin geri kalanı arasında kalan boşluğa ucu ortada kalacak şekilde tutun ve unutmayın! Solak olsanız dahi chopsticki sağ elinizle tutmalısınız.

• Yüzük parmağını ve serçe parmağınızı aşağıya doğru kırın ve yüzük parmağını altta kalan çubuğun altına yerleştirin. Böylece çubuğu sabit bir konuma getirmiş olursunuz, böylece daha rahat kullanabilirsiniz.

• Üstte olan çubuğu başparmak ve işaret parmağınızın arasına yerleştirin. Orta parmak  ile alttan çubuğu destekleyin ve chopsticki başparmak, işaret parmağı ve orta parmağınız ortasına yerleşmesini sağlayın. Bu sayede, chopstickler kalem tutar gibi bir his yaratacak.

• Yiyecekleri kavramak için üst çubukla yukarı ve aşağı hareket ettirin. Bu hareketle yiyeceği kontrol edebilir ve istediğiniz şekilde tutabilirsiniz.

Japonya’da Chopstick

Erişte, salata, et veya pilav gibi birçok yemek Japonya’da chopstick ile yenir. Japonya’da ohashi veya otemoto (chopstick) dair en eski izler M.S. 712 yılı olarak görünse dahi daha eskiye uzanan kullanımlar da mevcut. Japonya’da chopstickler ilk etapta tanrılara ya da kutsal varlıklara adak şeklinde törensel emeller için değerlendiriliyordu. Ancak günümüzde, Japonya’da her yerde yemek çubuğu bulmak mümkündür.

Japon sanatkarların yapmış olduğu abanoz ve yılan ağacı gibi kıymetli ağaçlardan yapılan ya da altın varak ve dekoratif motifler kullanılarak bezenmiş birinci sınıf chopsticklerden, marketlerde ya da ucuz kafelerde verilen tek kullanıma özel chopsticklere dek pek çok türde çubuk çatal bulunuyor. Japonya’da farklı uygulamalara sahip çeşitli çubuk kategorileri de mevcuttur. Örneğin, evli çiftlere hediye edilen meotobashi, yeni yılda hediye edilen iwaibashi, kaiseki için kullanılan rikyubashi, yemek pişirme ve sunumu için kullanılan saibashi gibi pek çok farklı türde chopstick bulunuyor. Tüm yemek çubukları benzer görünse de, Japonya’da kullanılan yemek çubukları Çin’de ve Kore’de kullanılanlardan farklıdır. Japon chopstickler çoğunlukla ahşaptan üretilir ve daha yuvarlak hale getirilmiştir ayrıca Çin ile Kore’de üretilen chopsticklere nazaran uç kısmı en ince ve en sivri olanıdır. Bunun yanı sıra, uzunluk bakımından da Çin ve Kore’de üretilen chopsticklerden daha kısa üretilir.

Japonya’da bulunan yemek çubukları çeşitli tiplerde ve boyutlarda olabilir. Şayet kendinize  bir chopstick almak isterseniz, sizin için en uygun yemek çubuğunu seçmeniz gerekir. Size vereceğimiz bu minik formül ile size uygun chopstick uzunluğunu hesaplayabilirsiniz. Başparmak ve işaret parmağınızı 90 derece açı oluşturacak şekilde tutun ve arasındaki mesafeyi ölçün. Bu mesafenin 1.5 katı size uygun uzunluktaki chopstickin ölçüsünü verecektir.

Japon restoranları genellikle masanıza bir hashi-oki adı ile de bilinen bir yemek çubuğu standı temin edecektir. Chopsticklerinizi kullanmadığınızda onu bu standa yerleştirebilirsiniz. Eğer herhangi bir yemek çubuğu tutucusu verilmemişse, düzgün bir şekilde önünüze koymanız yeterlidir. Yemek çubuklarınızı her zaman yatay olarak yerleştirmelisiniz, çünkü çubuklar dik olarak bırakılırsa, bu kabalık olarak algılanabilir.