Çocuklarda dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluk (DEHB)’ konsantre olmakta güçlük, dikkatin çabuk dağılması, günlük faaliyetleri planlayamama ve sabır gerektiren aktivitelerden kaçınma olarak kendini gösterebilir. Bu belirtiler erken çocukluk döneminde başlayabildiği gibi okul öncesi dönem ama özellikle okul çağında belirginleşebilir. 

Birçok genetik ve çevresel faktörün bir araya gelmesi ile oluşan dikkat eksikliği problemi eğer doğru şekilde yönetilemezse çocuğun hayatını her anlamda olumsuz etkiler. Gelin, çocuklarda dikkat eksikliğini, tanısı konulurken dikkat edilmesi gerekenleri ve nasıl yönetilmesi gerektiğini beraber inceleyelim.

Çocuklarda dikkat eksikliğinin nedenleri

Çocuklarda dikkat eksikliğinin nedenleri araştırıldığında genetik faktörlerin etkisinin %75 civarında olduğu görülmüştür. Bu genetik geçişli problemler arasında oldukça yüksek bir orandır. Eğer bu genetik yatkınlık doğru yönetilmezse, örneğin çocuk ekran karşısında çok fazla zaman geçiriyorsa, beslenmesi paketli gıda ve yüksek şeker içeriyorsa dikkat eksikliği yaşanması kaçınılmaz hale gelir. 

Ayrıca düşük doğum ağırlığı, hamilelikte annenin sigara ve alkol kullanımı, hamilelikte kimyasallara maruz kalma gibi birçok faktörün de çocuklarda dikkat eksikliğinin riskini artırdığı görülmüştür. 

Çocuklarda dikkat eksikliği tanısı konulurken dikkat edilmesi gerekenler

Yapılan en büyük hatalardan birisi çocuklarda görülen tüm hareketlilik, ve yeterince odaklanamama problemlerinin ‘dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluk (DEHB)’ olarak tanımlanmasıdır. 

Çocuklarda dikkat eksikliği konusunda bir tanı konmak isteniyorsa dikkat edilmesi gereken nokta yaşa bağlı olarak gelişen özelliklerdir. 4-5 yaşında olan bir çocuğun daha büyük yaşlardaki bir çocuğa göre daha hareketli olması ya da odaklanmakta daha fazla zorluk çekmesi olağandır. Çocuklar kendi yaş grupları içerisinde (varsa) farklı özellikleri ve koşulları göz önüne alınarak değerlendirilmelidir. 

Ayrıca dikkat eksikliğinin tanısını koyabilmek için belirtilerin tek bir alanda değil birçok alanda yaşanıyor olması gerekir. Örneğin çocuk evde çok hareketli ancak okulda odağını koruyabilen ve böyle bir sorun yaşamayan bir çocuksa dikkat eksikliği probleminin varlığından ziyade evde koyulan kurallar ile ilgili bir sıkıntının olduğunu varsaymak daha anlamlıdır. 

Dikkat eksikliği, kaygı ve depresyonun arttığı durumlarda yükselişe geçebilir. Daha öncesinde dikkat eksikliği gözlenmemiş bir çocuk pandemi ile beraber dikkat eksikliğini andıran semptomlar gösteriyor olabilir. Böyle bir durumda terapi desteği düşünülmeli, çocuğun kaygısını gidermek öncelikli olarak ele alınmalıdır. Her durumda, dikkat eksikliğinin tanısının yalnızca çocuk ve ergen alanında çalışan psikiyatrlar tarafından konulabileceği unutulmamalıdır. 

Çocuklarda dikkat eksikliğini yönetmek için yapılması gerekenler

Eğer çocuğunuza dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu (DEHB) tanısı konduysa yapılması gerekenler çocuğun yaşına bağlı olarak; okul öncesi dönem ve okul sonrası dönem olmak üzere ikiye ayrılır. 

Okul öncesi dönemde yer alan çocuklar için ilaç tedavisi ancak çocuk kendisine ve çevresine zarar verdiği durumlarda, son çare olarak düşünülmelidir. Zira bu dönemdeki çocuklar için ilaç uygulamalarına yönelik çalışmalar ve olası yan etkilerine yönelik araştırmalar çok sınırlıdır. 

Bu yaş grubu çocuklar için ilaç müdahalesi yerine oyun terapisi, davranışçı terapi veya – kendini ifade etmekte güçlük çekiyorsa -konuşma terapisi daha etkili  sonuçlar verecektir. Bunlara ek olarak, Ebeveyn- Çocuk Etkileşim Terapisi (EÇET) (Parent- Child Interaction Therapy- PCIT), İnanılmaz Yıllar Programı (İYP) (Incredible Years- IYP) ve Okul öncesi Çocukların Pozitif Ebeveynliği (Pozitive Parenting of Preschoolers) (Triple P) ailelerin başvurulabileceği destek mekanizmalarıdır. 

Bu konuda daha detaylı bilgi edinmek ve çocuğunuzla beraber yapabileceğiniz etkinleri görmek isterseniz size DEHB bozukluğu olan çocuklar için özel olarak düzenlenmiş Dikkat Eksikliği Ve Hiperaktivite Bozukluğu Olan Çocuklar İçin Alıştırma Kitabını okumanızı öneririz. 

Okul öncesi dönemde sağlanan destek yeterli gelmediyse okul dönemine erişmiş çocuklar için ilaç uygulamaları düşünülebilir. İlaçlar beyinde ‘nöradrenalin’ ve ‘dopamin’ denilen kimyasallara etki eder. Bunlar, beynimizde dikkati ve davranışlarımızı kontrol eden bölümlerdir. Kullanılan ilaçlar, zayıf dikkat, aşırı hareketlilik ve dürtüsellik belirtilerini kontrol etmeye yardımcı olurlar. Ancak bu ilaç tedavisinin yalnızca uzmanlar tarafından yine onların gözetiminde uygulanması gerektiği unutulmamalıdır. 

Çocuk ve ergen psikiyatristi Özlem sürücü tarafından kaleme alınan Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu kitabı ise anne, baba ve öğretmenlere rehber olarak kurgulanmış.