Tarihi

Kil çömlekler, medeniyet kadar köklü bir geçmişe sahiptir; fakat Türk mutfağının tercih ettiği bu çömlekler, Osmanlı İmparatorluğu öncesine dayanır. Türkler, göçebe yaşamlarının bir parçası olarak çeşitli mutfakları tecrübe etmiş ve yemek pişirme tekniklerini geliştirmişlerdir.

Orta Doğu’daki insanlar, 8. ve 13. yüzyıllar arasındaki Osmanlı öncesi dönemde, günlük yemeklerini taşırken, sabahları fırınlara gidip dolu kaplarını teslim ederlerdi. Fırıncılar bu kapları, sıcak kömürlerle dolu fırınlarına yerleştirirdi. Akşam olduğunda ise evlerine döndüklerinde güveçlerini fırıncılardan alırlardı. O dönemde temel malzemeler genellikle kuzu eti, soğan ve nohut şeklindeydi. Bu pişirme geleneği, özellikle şehirlerde yaygın bir uygulamaydı.

Saray mutfaklarıyla açıkça ilgili olmasa da, Osmanlı döneminde kil çömleklerle yapılan güveçler oldukça popülerdi. Tarifler genellikle kuzu etinin ana malzemesi olarak belirtilse de, bu güveçlerin saray mutfaklarında da servis edilmiş olabileceği düşünülebilir. Güveç, diğer yemekler gibi bölgeye yayıldı ve Yunanistan’da da popüler hale geldi. Yunanistan’da yapılan versiyonu oldukça baharatlı ve genellikle makarna ile servis edilir.

Etimoloji

Güveç kelimesi ilk kez 11. yüzyılda “Dîvânu Lugâti’t-Türk” sözlüğünde “küveç” olarak kaydedilmiştir ve kil testi anlamına gelir. Zamanla, içinde yemek pişirilen kil kap anlamına gelen “küdeç” halini almıştır. Kaşgari’nin başka bir teorisi ise, 15. yüzyıla kadar aktif olarak kullanılan “güy-” fiilinin, pişirme sürecinde gereken sabrı ifade ettiğini ileri sürer. Yunanca “giouvetsi” ya da “youvetsi” isimleri de Türk kökenlidir.

Güveç, Türk mutfağının vazgeçilmez lezzetlerinden biridir. Fırına yerleştirildiğinde mutfağı saran o eşsiz koku, evde güveç yemeğinin pişmekte olduğunu müjdeleyen bir işarettir. Güveçte birçok farklı yemek pişirilebilir. Kuru fasulye, pirzola, mantar sote, tavuk yemekleri ve balık, güveçle lezzeti katlanan pek çok özel tariften yalnız bir kaçıdır.

Evde ilk kez güveç kullanacaksanız, güveçlerin ilk kullanımı ile ilgili bazı önemli noktaları bilmek faydalı olacaktır. Toprak güveçlerin çatlamasını önlemek için bazı püf noktaları vardır ve bu bilgiler, ürününüzün daha uzun süre dayanmasına yardımcı olabilir. Topraktan yapılan bu özel malzemeleri en etkili şekilde kullanmak ve lezzetli yemekler hazırlamak için aşağıdaki bilgileri dikkatle okuyabilirsiniz.

Toprak güveç çoğunlukla yemek yapmada ve yoğurt mayalamada faydalanılan, kapalı bir şekilde kilden ya da topraktan yapılan bir pişirme kabı olarak biliniyor. Toprak güveçler el değirmenleri aracılığıyla, kırmızı kil ve sudan faydalanılarak elde edilmektedir. Güveçler, yemek pişirilirken sebze ve etlerin nem oranını muhafaza ederek ekstra lezzetli olmasını sağlar. Ayrıca, bu kapların kullanımı yemeklerin yanma riskini azaltır. Kil güveçler, çok eski dönemlerden bugüne kullanılan bir yemek gerecidir ve bugün dahi oldukça fazla tercih ediliyor.

Toprak Güveçler Ne İçin Kullanılır?

Toprak güveçler genellikle yemek pişirmek için kullanılır ve özellikle et ve sebze yemeklerinin hazırlanmasında tercih edilir. Toprak güveçler ayrıca tatlı ve bir çok farklı türde yemeğin pişirilmesinde de kullanılır. Doğal yapısı sayesinde, içine konulan malzemelerin nemini muhafaza ederek, yemekler daha lezzetli bir hal alır.

Yoğurt mayalarken doğal bakterilerin hızlı bir şekilde üremesi için uygun şartları sağladıkları için, toprak güveçler ayrıca yoğurt çömleği olarak da sıklıkla tercih ediliyor.

Toprak güveçler, ayrıca sütlaç yapımında da sıklıkla tercih edilen bir mutfak gerecidir. Sütlacın soğuk ve nemli muhafaza edilmesini kolaylaştırarak, plastik ya da alüminyum gereçlere nazaran ekstra lezzetli bir tatlı yapmanıza fayda sağlar. Bu sebeple, toprak güveçler günlük yaşantıda son derece tercih edilen bir seçenektir.

Toprak Kaplar ve Güveçler Nasıl Üretilir?

Sizler için toprak güveç nasıl yapılır diye araştırdık. Aşağıdaki aşamaları takip edebilirsiniz;

• Başlangıçta, kırmızı kil ve su karıştırılarak hamur elde edilir. Hamur, el değirmenlerinde çıplak el ile iyice yoruluncaya kadar karıştırılır.

• Hamur, alışageldiğimiz güveç formunu alana kadar dövülür veya elle şekillendirilir.

• Şekil verilen kil, bir süre kurutmaya alınır. Kurumaya alınan hamur, içerisine su konularak bir süre daha beklemeye alınır. Bu sayede, hamurun iç kısmını nemlenir.

• Kuruduktan sonra nemlenmesi sağlanan toprak güvecin üzerindeki çıkıntılar zımparalanarak, pürüzler yontulur ve güveç son halini alır.

• Son kısımda, bu muhteşem mutfak gereci yüksek ısıda fırına verilir. Böylelikle güveç içindeki tüm nem giderilir ve ekstra dayanıklı bir hal alır.

İlk Kullanımda Dikkat Edilmesi Gerekenler

Toprak kapları ilk sefer kullanımda özen gösterilmesi gereken birtakım kurallar bulunuyor;

• Toprak güveci ilk defa kullanırken iç kısmının nemlendirilmesini sağlayarak kullanılması önemli bir husustur. Bu, güveçte çatlak oluşumunu engeller ve güveç daha uzun süre dayanabilir hale gelir.

• Güveçe konacak olan yemeğin, sütlaçın veya yoğurdun miktarı güveç boyutuna göre ayarlanmalıdır. Fazla doldurulan güveçlerde yemekler düzgün pişmeyebilir.

• Yemek pişirirken güveç, doğrudan ateşe konulmamalıdır. İlk olarak güveç bir tencere içinde ısıtılmalı ve ardından yemek pişirme işlemine geçilmelidir.

• Pişirme işlemi tamamlandıktan sonra güveç, yavaşça soğumaya bırakılmalıdır. Ani bir şekilde soğutulursa çatlama riski artabilir.

Güveç Nasıl Temizlenir?

Sırsız veya sırlı güveçlerin temizliği, uzun ömürlü olmalarına yardımcı olur. Hemen neredeyse her markette bulabileceğiniz güveçleri, bulaşık süngeriyle temizleyebilirsiniz. Bir miktar bulaşık deterjanı kullanarak içini ve dışını temizleyip kurumaya bırakabilirsiniz.

Toprak güveçlerin bulaşık makinesine konulması uygun değildir çünkü yapısını bozabilir. Bunun yerine elde yıkamayı tercih etmelisiniz. Fırında pişirdikten sonra yemek artıklarının kolayca çıkması için birkaç saat suda bekletebilir ve temizleyebilirsiniz.

Güveç Tarifi

Güveç kaplarında hazırlanan yemekler arasında ilk akla gelen ise kuzu etidir. Kırmızı et, demir ve vitamin bakımından zengin bir protein kaynağıdır ve bu nedenle hem diyet, hem de sporcu listelerinde önemli bir yer tutar.

Güveç Tarifi İçin Malzemeler

• 300 gram kuşbaşı kuzu eti
• 2 adet kuru soğan
• 8 diş sarımsak
• 2 adet patlıcan
• 1 adet patates
• 2 adet yeşil biber
• 3 yemek kaşığı zeytinyağı
• 1 yemek kaşığı tereyağı
• 2 adet domates rendesi
• 3 çay kaşığı kekik
• 3 çay kaşığı tuz
• 2 çay kaşığı karabiber
• 1 çay bardağı sıcak su

Güveç Nasıl Yapılır?

• Güveç yapımına başlamadan önce sebzeleri hazırlayın. Patlıcanları alacalı bir şekilde soyun ve doğrayın. Derin bir kaseye su ekleyerek tuzlu suyun içinde 15 dakika bekletip patlıcanların acısını alın.

• Patatesleri soyup küp şeklinde doğrayın.

• Biberlerin çekirdeklerini çıkarın ve iri parçalar halinde doğrayın.

• Güveç kabının tabanına zeytinyağı döküp her tarafını yağlayın.

• Küçük parçalar halinde doğradığınız tereyağını güveç kabına yerleştirin.

• Üzerine kuşbaşı doğranmış kuzu etlerini ekleyin.

• Etlerin üzerine irice doğranmış soğanları serpiştirin.

• Soğanların üzerine sarımsakları ekleyin.

• Sırasıyla patlıcanları, patatesleri ve biberleri güveç kabına yerleştirin.

• Domates sosu için bir kaba rendelenmiş domatesleri, sıcak suyu, kekiği, tuzu ve karabiberi ekleyin ve karıştırın.

• Hazırladığınız domates sosunu güvecin üzerine dökün.

• Güveç kabını yağlı kağıtla kapatın ve önceden ısıtılmış 180 derece fırının en alt rafında yaklaşık 1,5 saat pişirin.

• Fırından çıkan sıcak güveci, bir nihale üzerine alın. Kapağını açtıktan sonra ilk sıcaklığının çıkmasını bekleyin.

• Etli güveç hazır. Afiyet olsun!