Güneş yüzeyinde görülen karanlık noktalar (güneş lekesi), güneşin yüzey sıcaklığından daha soğuk noktalardır. Güneş lekesi olarak da bilinen bu ve bu bölge yakınında yer alan manyetik alan çizgileri genel olarak dolanır. Kesişir, yeniden düzenlenir. Bu durum güneş patlamaları ismi verilen enerji patlamalarına sebep olur. Patlamaların radyasyonu, yüksek oranda uzaya saçar. Şayet patlamalar çok yoğun olursa uzaya salınan radyasyon Dünya’da radyo iletişim unsurlarını sekteye uğratabilir.

Güneş patlamalarına bazen CME adı verilen koronal kütle atımı eşlik edebilir. Güneşten gelen büyük radyasyon parçacıkları ve kabarcıklarına kütle atımları adı verilir. Güneş’in manyetik alan bölgesindeki çizgileri ani olarak yeniden düzenlendiğinde yüksek hızda uzay bölgesine doğru patlar. Sonrasında yayılırlar. Güneş patlamasının bir diğer ismi güneş püskürtüsüdür. Güneş’in atmosferinde gerçekleşen şiddetli patlamalara genel olarak güneş patlaması adı verilir. Bu cevap, güneş patlaması nedir sorusuna verilebilecek en net yanıttır.

Güneş patlamaları milyarlarca megaton gücündedir. Genel anlamda saatte 1 milyon km hızla hareket ederler. Güneş püskürtüsü gerçekleştiğinde Dünya atmosferine radyasyon parçacıkları girebilir. Bu püskürtülerin sonucunda Dünya üzerindeki iletişim ya da güç ağları olumsuz etkilenebilir.

Güneş patlamaları Güneş atmosferinin tüm tabakalarını etkiler. Plazmayı milyonlarca kelvine çıkarıp protonları, elektronları, daha ağır iyonları ışık hızına yakın bir hızla uzaya fırlatır. Bütün elektromanyetik alanda yayılmış radyasyon üretirler. Birçok Güneş patlaması şiddetli manyetik bölgelerin fotosfere girdiği “Güneş lekeleri” gibi aktif bir bölgede oluşabilir. Manyetik birleşimler sonucunda güneş püskürtüleri oluşur. İlk oluşumun gözlendiği tarih ise 1859’dur.

Güneş patlaması kavramı genel olarak yanlış kullanılmaktadır. Bunun sebebi neyi ifade ettiğinin belli olmamasıdır. Güneşin parlaklık derecesinde meydana gelen ani artışlar, güneş parlaması olarak açıklanır ancak her parlamanın patlama şeklinde ifade edilebilmesi mümkün değildir. Her Güneş patlamalarında koronal kütle boşalmaları gerçekleşmez fakat iki gök olayı arasında çok yakın bir ilişki bulunmaktadır.

Güneş patlamaları sırasında “Güneş rüzgârları” adı verilen yüklü parçacık saçılımı gerçekleşir. Koronograf adı verilen fotoğraflarda bu net bir şekilde görülebilmektedir. Güneş patlamalarının gerçekleştiği bölgede manyetik faaliyet oldukça yüksektir. Dolayısıyla bu bölgelerde Güneş lekeleri görülebilir.

Güneş Patlamaları Dünya’yı Vurursa Etkileri Ne Olur?

Güneş patlamaları bazen artış göstermektedir. NASA ve bilimle ilgilenen herkesin bu nedenle ilgisi güneş patlamalarına kaymıştır. Güneş patlaması gezegen ile aynı yönde gerçekleşecek olursa buna gezegenler arası koronal kütle boşalımı adı verilir. Patlamanın şok dalgası jeomanyetik fırtına adını verdiğimiz bir olaya neden olur. Dünya’nın manyetosfer tabakası bu durumdan olumsuz etkilenebilir. Jeomanyetik fırtınanın Dünya’ya çarpması sonucunda Dünya’nın Güneş’e dönük yüzündeki manyetosfer tabakası baskılanmaktadır. Güneş’ten uzak olan kuyruk kısmının ise giderek uzaması söz konusu olmaktadır.

Manyetosfer dalganın ilk şokunu atlatıp tekrar eski konumuna döner. Manyetik alanların buluşma noktalarında ise terawattlar kapsamında güç üretilir. İlgili güç, Dünya’nın üst tabakalarına aktarılır.

Güneş’ten gelen yüksek enerjili parçacıklar, Aurora adı verilen enteresan ışık olaylarına neden olur. Bu olay, manyetik kutup noktaları üzerinde gerçekleşir. Bu sırada radyo iletiminde aksaklık meydana gelebilir. Uyduların elektronik devrelerinde hasar da meydana gelebilir. Ayrıca elektrik iletim hatlarında bozulma meydana gelmektedir. Şehir elektriğindeki kayıplar bu şekilde gözlemlenir. Bunlar haricinde Güneş patlamalarının Dünya üzerinde başkaca bir etkisi bulunmamaktadır.

Güneş Patlaması Hakkında

Bilim insanları, yıllardır Güneş’i incelemektedir. Elde ettikleri bulguları ise çeşitli aşamalarda değerlendirirler. Isı kaynağımızda gerçekleşen olayları bu şekilde çözmeye çalışıyorlar. Güneş patlamaları, şiddetli patlamaları ifade etmektedir. Bu patlamalar yüksek seviyede megaton gücünde olabilir. Güneş patlamaları sonucunda Dünya’ya radyasyon ulaşarak elektrik iletimini zayıflatabilir.

Güneş patlaması gerçekleştiğinde elektromanyetik spektrum içerisinde radyo dalgalarından gama ışın yapılarına kadar uzanan bir bant genişliğinde ışın yayınlanır. Güneş patlamaları X-ışını şiddetine göre sınıflandırılabilir. Sınıflandırma 5 grupta yapılabilmektedir.  

Güneş Patlamasının Doğal Yaşama Etkileri Nelerdir?

Gezegenler ile Güneş arasında kalan bölge gezegenler arası ortam olarak adlandırılır. Bu ortam genelde boşluk gibi değerlendirilir ancak ilgili bölgede Güneş rüzgârlarının da etkisiyle çalkantılı bir durum söz konusudur. Güneş rüzgârı saniyede 250 – 1000 km hızında akar. Güneş yüzeyinde ise büyük lekeler görülür. Gezegenler arasında akmakta olan Güneş rüzgârlarıyla gezegenlerin manyetik alanları etkilenir. Dünya’nın manyetik alanı da bu durumdan etkilenmektedir.

Dünya’yı sarmış olan manyetik alan çizgileri, Güneş rüzgârının etkisiyle Güneş yönünde bastırılmış, ters yöndeyse gezegenlerarası bölgeye doğru uzanmıştır. Güneş patlamasının gezegenimiz üzerindeki etkilerini şu maddelerle açıklayabiliriz;

• Kutup Işıması: Güneş aktivitelerinin tetiklemiş olduğu jeomanyetik fırtınalar Dünya’da görüldüğünde ortaya çıkan olağanüstü ve dinamik görüntülerdir. Güneş rüzgârlarının manyetosfere taşıdığı enerji ile buradaki elektronların ve iyonların gizli güçleri artırılmaktadır. Hızlanan bu parçacıkların Dünya’nın atmosferine kutup bölgelerine yakın yerlerden girmesi söz konusudur. Atmosfere çarpan bu parçacıklar farklı renklerde parlar. Kutup ışımaları genel olarak 60 – 80 derece enlemleri arasında görülür. Manyetik fırtınanın çok güçlü olması durumunda ekvatora kadar gözlendiği görülmüştür. 1909 yılında gerçekleşen bir güneş fırtınasında ekvatorda yer alan Singapur’dan bile kutup ışımaları görülmüştür. Her ne kadar görsel bir şölen yaşatsa da teknolojik açıdan sistemlerimizde büyük hasar meydana getirirler.
• Proton Olayları: Büyük Güneş patlaması sonrasında 30 dk içerisinde enerji yüklü olan protonlar Dünya gezegenine ulaşır. Manyetosfer, çoğunlukla protondan oluşan enerji yüklü parçacıkların bir kısmını yakalar ve daha da hızlanmasını sağlar. Hızlanan bu protonların atmosferin üst tabakalarına ulaşması söz konusudur. Hızlanan protonlar ise atmosferin üst katmanlarına sızar.
• Jeomagnetik Fırtınalar: Güneş patlamalarının koronal kütle atımının sonrasında Güneş gezegeni ve beraberindeki manyetik alanı, yavaşça hareket eden bir bulut gibi 1 – 4 gün içerisinde Dünya’ya ulaşır. Yüklü plazma, Dünya’nın atmosferine çarparak Jeomanyetik fırtınayı başlatır. Dünya üzerindeki manyetik alan içerisinde birdenbire olağanüstü değişimler gözlenir. Jeomanyetik fırtına süresinde Güneş rüzgârının enerjisinin bir bölümü Manyetosfere iletilir. Manyetosferin enerji seviyesindeki artış Güneş rüzgârının geliş şiddeti ve yönüne bağlı olarak gezegenimizin manyetik alanında ani değişimler meydana getirir.

• İklim: Güneş, atmosfer için ısı üretim aracı görevi görür. Uzun yıllar boyunca sabit bir enerji kaynağı olarak Güneş düşünülmüştür ancak son yıllarda Güneş sabitinde %0.2’ye varan değişimlerin söz konusu olduğu ortaya çıkarılmıştır. Süreç içerisinde bu değerin %0.5’e yükseldiği görülmüştür. Güneş sabitinde yaşanan bu değişimler, bilim adamları tarafından iklim değişikliği için yeterli görülmektedir.
• Elektrik Dağıtımı: Uzun mesafelere elektrik dağıtmakta olan taşıyıcı elektrik hatları çevresinde manyetik alan oluşursa, elektrik akım değerleri değişebilmektedir. Jeomanyetik fırtınalar genel olarak bu olaya neden olur. Elektrik dağıtım şirketleri, dağıtım esnasında tüketicilere uzun iletim hatları üzerinden alternatif akım gönderir. Jeomanyetik fırtınalar sırasında bu hatlarda şebekeye zarar veren doğru akım unsurları meydana gelir. Sadece bu nedenden dolayı 13 Mart 1989 tarihinde Quebec, İsveç ve Kuzey Doğu Amerika sınırları içerisinde elektrik kesintileri yaşanmıştır. Elektrik dağıtım firmaları da jeomanyetik fırtına gelişmelerini sürekli olarak izler ve buna göre aksiyon alır.

Görüldüğü üzere güneş patlamasının dünya üzerinde birçok etkisi bulunmaktadır. Güneş patlamaları, bilim adamları ve kuruluşları tarafından sürekli olarak takip edilmektedir. Gelecekte olumsuz etki sağlamaması adına birtakım önlemler alınmaktadır. Bu sayede güneş patlamalarının olumsuz etkileri en az düzeye indirilecektir.