Pandemi ile gündeme gelen evden çalışma rutini ve online eğitimin sonuçlarından biri de uzun süre ekrana bakmaktan kaynaklanan mavi ışığın göz çevresinde yarattığı olumsuz etkiler. Araştırmalar, Covid-19 sürecinden sonra göz hastalıkları ile ilgili şikayetlerden dolayı hastaneye başvuranların sayısının büyük oranda arttığını gösteriyor. Bu artış çocuklarda daha belirgin. Peki, nedir bu mavi ışık?

Mavi ışık nedir?

Mavi ışığın göz çevresinde yarattığı etkileri anlamak için öncelikle mavi ışığın ne olduğuna detaylı bakmamız gerekiyor. Güneş ışığı tıpkı gök kuşağında gözlemlediğimiz gibi dalga boyuna ve enerjisine bağlı olarak kırmızı, turuncu, sarı, yeşil, mavi ve mor ışınları içerir. Fizik kuralları gösteriyor ki bu ışınların dalga boyu ile yarattığı enerji ters orantılıdır. Örneğin en uzun dalga boyuna sahip kırmızı-turuncu ışık fazla görünmezken en kısa dalga boyuna sahip mavi-mor ışık en yüksek enerjiyi barındırır.

Başlıca mavi ışık kaynağının güneş ışınları olduğunu biliyoruz. Gün doğumuna bağlı olarak vücut ritmimizi düzenleyen ana etken mavi ışıktır. Ancak buna ek olarak floresan, led ışıklar ve her türlü ekran (televizyon, bilgisayar, diz üstü bilgisayar, telefon ve diğer tüm dijital cihazların ekranı) yapay diyebileceğimiz nitelikte bir mavi ışık yayar. Burada kritik olan, temel etken güneş ışınlarının yaydığı mavi ışık ile karşılaştırıldığında yapay mavi ışığın ekrana bakma süremiz ve ekrana olan yakınlığımız sayesinde sağlığımızı tehdit edecek boyutlara ulaşmış olmasıdır.

Mavi ışıktan neden korunmalıyız?

Evrimsel yapımız gereği bedenimiz dışarıdan gelen uyaranlara ve tehditlere karşı zaman içerisinde savunma mekanizmaları geliştirmiştir. Yetişkin insan gözünün kornea ve mercek yapısı güneşten yayılan UV ışınlarının retinaya ulaşmasını engellemede oldukça etkilidir. Güneş gözlüğü takmadığımız durumlarda bile zararlı UV ışınlarından ancak yüzde birinden daha azı retinaya ulaşır. Güneşli günlerde gözümüzün kısılması ya da güneşe direkt bakamama hali gözümüzü korumak için geliştirdiğimiz reflekslerdir.

Ancak gözümüzün yapısı yapay ışıklara karşı bu denli güçlü bir savunmaya sahip değildir. Mavi ışık, gözün sahip olduğu doğal filtrelerin yeterli koruma sağlayamaması nedeniyle gözün arka kısmında bulunan retinaya doğrudan ulaşır ve zaman içerisinde ışığa duyarlı retina hücrelerine zarar verir. Bu durum, kalıcı görme kaybına yol açan, sarı nokta hastalığı olarak da bilinen makula dejenerasyonuna benzer oluşumlara neden olabilmektedir.

Mavi ışığın göz çevresinde yarattığı bir başka olumsuz etki; göz yorgunluğudur. Mavi ışık dalgaları kısa dalga boyuna sahip oldukları için mavi ışık yayan bir ekran karşısında gözümüzün odaklanması daha zordur. Tıpkı gürültü kirliliği gibi sürekli olarak mavi ışığa maruz kalmak bir süre sonra gözü zorlamaya başlar, gözlerde kuruluğa ve (kimi durumlarda kronikleşen) dijital göz yorgunluğuna neden olur.

Mavi ışıktan korunmak için neler yapabiliriz?

Yapılan araştırmalar sıklıkla kullanılan ekranlarda mavi ışık filtresi kullanmanın konforu artırdığını, göz sağlığını korumak konusunda destekleyici olduğunu göstermekte. Ayrıca, bazı cam üreticileri, lite-level pro mavi ışık engelleyici lensleri kullanarak gerek doğal güneş ışığı kaynaklı radyasyon gerekse dijital cihazlardan kaynaklanan mavi ışığı engellemeye yardımcı özel gözlük üreterek piyasaya sürmüştür.

Angel City Mavi Işık Engelleyen Radyasyon Önleyici Gözlük bunlardan biri. Bu tip gözlükler mavi ışığa karşı gözü korumak konusunda etkili sonuçlar vermekte.

Ancak unutmamak gerekir ki koruma önlemlerinin yanı sıra, gerek göz sağlığı gerekse sağlıklı ve kaliteli bir uyku için yapılması gereken en önemli şey; ekran süresini sınırlamak ve hatta mümkünse gün geceye döndükten sonra ekrana maruz kalmamaktır.

Bu durum, özellikle çocuklar söz konusu olduğunda, gözlerinin henüz gelişim aşamasında olduğunu da düşünürsek daha da kritik önem taşıyor gibi görünüyor. Çocuklarınızın ekran süresini azaltmak ve bu konuda belirli bir disiplin geliştirmek konusunda sıkıntı yaşıyorsanız Doğan Cüceloğlu tarafından kaleme alınan ‘Geliştiren Anne Baba’ serisinden destek alabilirsiniz.