ÜST

Psikoteknik Belgesi: Nedir, Kimlere Verilir?

Kişilerin bedensel ve psikolojik durumlarının, sürücülük yapmalarına elverişli olup olmadıklarını gösteren belgelere psikoteknik belgesi denilir. Psikoteknik belgesi, psikolog ve simülatör eşliğinde gerçekleştirilmiş olan ve bir saatlik test sonucunda verilen bir belgedir. Kişilerin bahsi geçen bir işe uygun olup olmadıklarını gösteren belgelere, aynı zamanda psikoteknik belgesi denilir. Sağlık Bakanlığı denetimi kapsamında yapılan ve Sağlık Bakanlığı denetiminde onaylı olan kurumlar tarafından verilir. Psikoteknik belgesi almak isteyen kişilerin algılama, dikkat, hafıza, psikomotor yetenek becerileri ve benzeri yeteneklerine sahip olması gerekir. Yapılan değerlendirmeler olumlu olduğu zaman sürücülere psikoteknik belgesi verilir. Ehliyetin yasal sebepler ile kişilerden geri alınması halinde, kural ihlallerinin sürücüler için gerekli yetenek ve becerilerin eksikliğinden kaynaklanıp kaynaklanmadığı konusunda, ilişkili bir şekilde olumlu sonuca varılması sonucunda alınır.

Yaptıkları mesleği sürücülük olan kişiler, çalışma hayatına devam etmek istedikleri zaman sürücülük açısından uygun olup olmadıklarını belirleme amacıyla psikoteknik belgesi verilir. Yüksek bir şekilde sürücülük performansı gerektiren meslekler için sürücü seçimi yapılması halinde alınması gerekir. Psikiyatri uzmanlarının muayenesi sonucunda mesleği sürücülük olan kişilerin ve sürücülük yapan kişilerin, sürücülük yapmasına engel hali bulunmayan kişiler psikoteknik değerlendirmeler sonucunda olumlu raporları alırlar. Trafikte hız sınırlarını %30’dan fazla aşmak suretiyle işlenen suçların geriye doğru bir yıl içerisinde aynı ihlali beş defa yapan kişiler tarafından tespit edildiği takdirde sürücü belgeleri bir yıl süre içerisinde geri alınır. Bir yıl süre sonrasında psikoteknik değerlendirmelerden geçilerek psikiyatri uzmanlarının muayenesi sonucunda sürücü belgesi almasına mani olmayan kişiler psikoteknik belgesi alır. 

Aynı sene içerisinde iki defa 100 puanı dolduran kişilerin, sürücü belgeleri dört ay süreyle geri alınır ve böylelikle psikoteknik değerlendirmeler sonucunda psikiyatri uzmanlarının muayenesine tabi tutularak psikoteknik belgesi alınır. Karayolu Taşıma Yönetmeliği kapsamında araç kullanan bütün şoförlerden mutlaka psikoteknik raporu istenmektedir. Ruhsal ve bedensel koordinasyonun, karayolları tarafından yeterli düzeyde kavrama ve tepki verebilme kabiliyetlerini, stres altında doğru bir şekilde karar alabilme özelliklerinin gelişmiş olduklarına dair belirli cihazlar sayesinde psiko teknikleri ölçülüp, standartların içerisinde olup olmadıkları tespit edilir. Araç kullanan kişilerin alması gereken eğitimlerden bir tanesi ise psikometri, dikkat dağınıklığı, algı, hafıza ve muhakeme yeteneklerini kontrol etmek amacıyla yapılan işlemler arasındadır. Sürücülerin motor becerilerinin, tepki hızının ve vücut koordinasyonunun ölçülmesi için önemli bir yer tutar.

Genel olarak ticari araç kullanan kişiler için psikoteknik belgesi almak önemlidir. Saldırganlık, öz kontrol ve ani bir durumla karşı karşıya gelen davranışların yönetimine iyi bir şekilde yapmayı kapsar. Trafiğe çıkan kişilerin davranış, kişilik ve motor becerilerini test ederek sürücü olma potansiyelleri ölçülür ve böylelikle psikoteknik belgeleri almaya hak kazanılır. Güvenliği açısından önemli olan psikoteknik belgesi, ticari araç kullanan kişiler tarafından uzun seyahatler sonucunda psikolojik durumlarını kontrol altına almak için önemli belgeler arasında bulunur. Yaklaşık olarak 1 saat 15 dakika kadar süren testler, psikologlar tarafından gerçekleştirilerek yapılır. Ticari araç kullanan kişilerin girmesi gereken testler arasında dikkat, refleks, psikomotor becerisi, el ve ayak koordinasyonu ve görsel algı testleri bulunur. 

Psikoteknik Belgesi Almak İçin Gerekli Evraklar Nelerdir?

Ticari araç kullanan kişilerin psikoteknik belgesini almaları için gerekli evraklar bulunur. Bu evraklar arasında ehliyet fotokopisi, nüfus cüzdan fotokopisi, ehliyet ceza tutanağının fotokopisi ve Türk Vatandaşı olmayan kişiler için il göç idaresinden oturma iznine dair belgelerin bulunması gerekir. Psikoteknik belgesini taksi sürücüleri, kamyon ve tır sürücüleri, öğrenci servisi kullanan kişiler, otobüs şoförleri, personel taşımacılığı yapan kişiler, minibüs ve doğmuş gibi toplu taşıma araçları kullanan sürücüler ve her türlü ticari taşıma işi yapan kişilerin alması gereken bir belgedir.

Psikoteknik Belgesi Ne Kadar Bir Süre İçerisinde Alınır?

Psikoteknik belgesi, kısa bir süre içerisinde alınan işlemler arasındadır. Kişilerin performans ve katılımlarının sonucunda olumlu geçen testler ile alınan bir belgedir. Psikoteknik belgesini almak isteyen kişiler, kurum tarafından sağlanan testleri geçtikten sonra kısa zaman içerisinde psikoteknik belgesini almaya hak kazanır. Bu süre genel olarak bir hafta ve üç hafta arasında değişiklik gösterir. Acil durumlarda bu belgenin teslim edilmesi mümkün bir durumdur. İşverenlerin, çalışanları için başvuru yaptıkları psikoteknik testlerinin sonuçları mutlaka şirket sistemine gönderilerek onaylanır. Sürücülerin aldıkları psikoteknik belgeleri, işverenlere açık bir belge şeklindedir. 

Psikoteknik Belgesi Kaç Yıl Geçerlidir?

Ticari araç kullanan şoförlerin belli bir zaman içerisinde psikolojik olarak yıprandıkları ya da herhangi bir şekilde hastalık geçirme olasılıkları göz önünde bulundurulduğu zaman, uluslararası eşya ve yük taşımacılığı, uluslararası yolcu taşımacılığı ve şehirler arası eşya yük ve yolcu taşımacılığı yapan kişiler için psikoteknik belgesi beş yılda bir zorunlu olarak yenilenmesi gereken önemli belgeler arasındadır. Trafiğe çıkan sürücülerin, günlük olarak çalışma performansları ve yolculuk yapma süreleri düşünüldüğü zaman sürekli olarak tekrarlanan bu testler, her beş yılda bir belirli kurumlar tarafından yenilenerek yapılır. Her beş yılda zorunlu olarak yenilenmesi gereken psikoteknik belgesi, beş yılın sonunda zamanını dolduracağı için yasal hakların da sürücüler tarafından tamamen biteceği anlamına gelir. 

Trafiğe çıkıldığı zaman motor becerilerinin, kişilerin hayatı boyunca devam etmesi mümkün bir durum olmayabilir. Böylelikle her beş yılda bir bu belgelerin tekrardan alınması gerekir. Her defasında belirli testlere ve sınavlara girmek gerekir. Aynı testlerden ve sınavlardan geçmek, motor becerilerinin, saldırganlık ihtimallerinin ve psikolojik durumların kurumda bulunan uzman psikologlar tarafından gözetilerek verilmesi gerekir. Her defasında trafik şartları ve teknolojinin gelişmesi göz önünde bulundurulur. Ticari araç kullanan şoförler, her defasında aynı testlere tabi tutulmaz ve farklı programlar ile sınava girer. Her defasında sınava girildiği zaman mesleklerine devam edebilmeleri için, yapılan bütün testlerde başarılı olmaları gerekir. 

Psikoteknik Belgesi Nereden Alınır?

Türkiye karayolları Taşıma Yönetmeliği’nin gerekli tuttuğu psikoteknik belgesi, şoförlerin güvenli bir şekilde trafiğe çıkmaları için verilen bir belgedir. Belirli bir ücret karşılığında belirli kurumlardan alınabilecek bu belgeler, sınavlara katılım sonucunda alınabilecek belgeler arasındadır. Belirli kurumların ve kuruluşların açtıkları derse sınavlara katılması sonucunda psikoteknik belgeleri alınır. Sınavlar düzenli tarihlerde verilir. Sınavların içerisindeki testler, sürücülerin motor becerilerine hitap eden niteliktedir. Uzman psikologlar tarafından gözlem ve testler eşliğinde yapılır. Bu testler simülatörler ile birlikte, şoförlerin uzman psikologlar eşliğinde girebilecekleri şekilde gerçekleştirilir. 

Psikoteknik becerileri gelişmemiş olan kişiler, trafik kurallarını ihlal edecek potansiyelde olan şoförler, psikoteknik belgesini almayı hak kazanamaz. Aynı zamanda ticari araç kullanımı açısından psikoteknik belgesini almaya uygun bulunmazlar. Bedensel ve psikolojik testlere tabi tutulan bütün şoförlerin, psikoteknik belgesi hakkındaki dersleri aksatmadan alması ve sınavları olumlu bir şekilde geçmesi gerekir. Kısa bir süre içerisinde performans ve katılımların olumlu geçtiği süre içerisinde psikoteknik belgesi alınmasına hak kazanılır. Bu belgeler acil durumlarda bir iş gününü geçemez ve normal süre bazında ise bir hafta ve üç hafta arasında alınır. Her bir belgenin beş yıl geçerlilik süresi bulunur.