Bir edebi akımın hem büyülü hem de gerçekçi olması, kulağa ilginç geliyor, ​değil mi​? Büyülü gerçekliğin sırrı da zıt görünen bu iki kavramın uyumunda ​saklı​. Bu edebiyat akımı, bizlere, gerçek ile hayalin iç içe geçtiği dünyalar ​sunuyor​. Üstelik, her şey, gündelik hayatın bir parçası ​gibi​ görünüyor. Tüm edebi akımlarda olduğu gibi büyülü gerçekliğin derinliklerinde de felsefi ve sosyolojik bir altyapı ​mevcut​. Büyülü gerçeklik akımı hakkında bilgi sahibi oldukça, bu tarz ile yazılmış eserleri okurken alacağınız keyif de ​artacaktır​.

Ger​çekçi Dünyaların Büyüleyici Detayları

Bu edebi akımın “büyülü gerçeklik” şeklinde adlandırılmış olması nedeniyle okuyucu, tümüyle fantastik bir dünya ile karşılaşacağını ​düşünebilir​. Sık sık fantastik edebiyatla karıştırılsa da büyülü gerçeklik, bütünüyle farklı bir ​akımdır​. Bu tarz roman ya da öykülerde hemen her şey, eserin gerçekliğinin olağan bir parçasıymış gibi ​sunulur​. Karşınıza çıkabilecek doğaüstü ve ilginç olaylar, metnin kendine has gerçekliği içerisinde var ​olur​.

Büyülü gerçeklikte yazarlar, metindeki fantastik ya da tuhaf olayları, gerçekliğin doğal bir parçasıymış gibi ​kurgular​.

Kimi kaynaklarda post-modern edebiyatın bir parçası olarak da görülen büyülü gerçeklikte, ironi ve sembolizm, sık sık ​kullanılır​. Bu tür eserlerde zaman algısı da genellikle karmaşık ve döngüsel bir yapıya sahiptir​. Büyülü olanın gerçeklikle birlikte doğal bir şekilde algılanmasını isteyen yazar, fantastik ögelere ekstra anlam yüklemekten kaçınır. Böylece tüm hayali olaylar, okuyucu tarafından gerçek olduğu sorgulanmayacak biçimde ​sıradanlaşır​. Büyülü gerçeklik akımının yerel yönü de oldukça ​kuvvetlidir​. Eserlerdeki gerçekliği tamamlayan tuhaf durumlar, genellikle yöreye has masallardan, efsanelerden ya da yerel halk hikâyelerinden ​beslenir​. Büyülü gerçeklik akımının doğallık konusundaki gücünün buradan geldiği ​söylenebilir​. Büyülü gerçekliğin özgün dünyasına girdiğinizde, bir süre sonra tüm o tuhaf olayları günlük hayatın rutini gibi algılamaya ​başlayabilirsiniz​. Bu sırada sizi gerçeklikten de koparmayan yazar, etkileyici bir okuma deneyimi yaşayabilmenizi ​sağlar​.

Büy​ülü Gerçekliğin Doğuşu ve Yükselişi

Sanatsal anlamda büyülü gerçeklik kavramının ilk kez Alman sanat eleştirmeni Franz Roh tarafından kullanıldığı ​düşünülür​. Franz Roh, “magischer realismus” tanımlamasını, bir tablo için ​yapmıştır​. Bundan önce Georg Philipp Friedrich von Hardenberg isimli Alman düşünür ve şair de büyülü gerçekçi kişiden bahsetmiştir​. İtalyan yazar ve eleştirmen Massimo Bontempelli de kavramı, hem sanatsal hem de edebi eserleri tanımlamak için kullanan ilk isim olarak ​gösterilir​.

Büyülü gerçeklik kavramı, birçok yazar ve eleştirmen tarafından Latin Amerika edebiyatı ile özdeşleştirilmiştir​.

Peki büyülü gerçeklik akımının Latin Amerika’da yükselmesinin sebepleri ​nelerdir​? Bu konuda birçok farklı yorum var. Bazı teorisyen ve eleştirmenler, büyülü gerçekliği, postkolonyal edebiyat kuramları çerçevesinde değerlendirmeyi tercih ediyor. Avrupa’nın rasyonel yönü ile Güney Amerika’nın efsanelerle yoğrulmuş tarihinin bir araya gelmesi sonucu bu tip bir akımın ortaya çıkması şaşırtıcı değil aslında.

Zıtlıkların uyum sağlama çabası olarak da tanımlayabileceğimiz büyülü gerçeklik, okuyucuya toplumsal bir alt metin de sunar. Alışılmamış kurgusal yapıyı gerçekliğin içine yediren Güney Amerikalı yazarlar, bu sayede kıtaya has toplumsal sorunlara da dikkat çekmeyi başarmıştır.

Büyülü Gerçekliğin Usta Kalemleri

Büyülü gerçekliğin, günümüzde sadece Latin Amerika’ya ait bir akım olduğu, elbette ki söylenemez. Bu topraklar, bir döneme damga vuran yazarlar çıkarmış olsa da büyülü gerçeklik akımı, dünyanın her köşesinde kendisine yer bulmuştur. Bu akımın en önemli temsilcilerinden birisinin Gabriel García Márquez olduğunu söylersek hiçbir edebiyat sever, itiraz etmez herhâlde… Márquez, büyülü gerçekliğin dünya edebiyatında saygın bir yer edinmesinde önemli bir role sahiptir.

Márquez’in Yüzyıllık Yalnızlık adlı romanı, büyülü gerçeklik akımının en önemli eserleri arasında gösterilir.

Arjantinli usta yazar Jorge Luis Borges’nin birçok kitabı da büyülü gerçeklik akımına dâhil edilir. Latin Amerika’nın bu tarzda eserler üretmiş diğer yazarları arasında Miguel Angel Asturias ve Carlos Fuentes isimlerini sayabiliriz. Büyülü gerçekliğin özdeşleştiği Güney ve Orta Amerika topraklarında ayrılıp Avrupa’ya gelecek olursak, Avrupa kıtası da bu alanda örnekler veren Italo Calvino ve Günter Grass gibi başarılı yazarlar yetiştirmeyi başarmıştır.

Avrupa edebiyatında büyülü gerçeklik akımına dâhil edilen eserleri ile bilinen diğer yazarlar arasında Angela Carter, Mihail Bulgakov, José Saramago, Milan Kundera ve Toni Morrison gibi isimler sayılabilir. Büyülü gerçeklik, modern Türk edebiyatında da karşılık bulmuştur. Hasan Ali Toptaş, İhsan Oktay Anar ve Latife Tekin gibi yazarlarımız da bu tarza ait nitelikli eserler meydana getirmiştir.

Büyülü Gerçekliğin Olağanüstü Dünyasını Keşfetmeye Başlayın

Büyülü gerçeklik, okuyucu açısından alışılması gerçekten zor olabilen bir tarz. Bu akıma ait eserleri okuyorsanız, kalıpların dışına çıktığınızın farkında olmalısınız. Yazarların, sizi birçok alışılmamış duruma sokmasına da hazır olun. Örneğin; bir hayaletin, romandaki karakteri ziyaret etmesi, kurgu içinde son derece sıradan bir durummuş gibi yansıtılabilir. Böyle bir büyülü gerçeklik sahnesinde nedensellik aranmaz. Bazen karakterler, cansız nesnelerle konuşabilir ve bu da karakter için olağan dışı bir durum değildir.

Yazarın süreci başarıyla sıradanlaştırması, kurguyu olağan dışı olmaktan çıkarır. Gerçekliğe eklemlenen masalsı durumlar da bu sayede mantığa aykırıymış gibi görünmez. Büyülü gerçeklik akımına dâhil olan eserlerdeki metinlerarasılık, okuma keyfinizi artırır ve yepyeni yazarlar keşfetmenizi sağlar. Tarzın özelliklerine tam anlamıyla alışmak vakit alabilse de bu süreçte edebi metinlere bakış açınızın değiştiğini hissedebilirsiniz.

Büyülü gerçekliğin özgün ve keyifli dünyasına ilk kez adım atacak kitap tutkunları için genellikle Marquez’in Yüzyıllık Yalnızlık romanı önerilir. Marquez’in ya da büyülü gerçeklik akımına dâhil edilen diğer yazarların kitaplarına pratik bir şekilde sahip olmak isterseniz Hepsiburada’nın “Edebiyat Kitapları” kategorisine göz atabilirsiniz.