Sağlıklı bir uyku, bir bebeğin fiziksel gelişimi, sakinliği, öğrenme becerileri için anahtar kelimelerden biri kuşkusuz. Üstelik iyi uyku sadece bebekler için değil, ebeveynlerin bebeklerini sağlıkla büyütebilmeleri için de gerekli. Ama sanıldığının aksine, eğer bir sağlık problemleri yoksa, bebeklerin huzurlu ve mutlu bir biçimde uyumaları şansa değil rutinlere bağlı.

Bebeklere uyku eğitimi konusunda pek çok ekolden uzmanın farklı görüşü var malum. Ağlatmalı diyen, ağlatmamalı diyen, sakinleştirip yatağına koyun diyen… Ama hepsinin ortaklaştığı iki nokta; uyku öğretilmesi gereken bir beceridir ve bunun yolu bir takım ritüellerden geçer. Bunlar nedir derseniz, bebeği uykuya hazırlayan ve hemen hemen aynı saatlerde aynı sırayla gerçekleştirilen bir takım eylemlerdir.

Yenidoğanda rutin nasıl oluşturulur?

Öncelikle, uyku konusunu bir rutine oturtmak için acele etmeyin. Doğumla birlikte kendinize ve bebeğinize zaman tanıyın. Nasıl beslenme konusunun belli bir düzene oturması için doğumdan sonra birkaç hafta geçmesi gerekiyorsa, aynı şey uyku için de geçerli. Bu yüzden, aman, bu çocuk neden uyumuyor telaşına ilk günden düşmeyin.

Tabii ki, bebekler yeni doğduklarında çok daha uzun süreler uyudukları için rutin oluşturmak kolay olmayabilir. Ama çok satan Bebek Bakım Sorunlarına Mucize Çözümler kitabının yazarı Tracy Hogg’un bunu kolaylaştırmak için önerisi şu sırayı takip etmek yönünde: Beslenme, aktivite (alt değiştirme, oyun, sohbet vb. çocuğu ayık tutacak herhangi bir aktivite), uyku ve kendinize ayırdığınız zaman. Hogg, uyku rutinlerinin uyku eğitimine büyük fayda sağlayacağını ama uyku eğitimi için üçüncü ayı beklemek gerektiğini söylüyor.

Özelikle ilk yılda beslenme ve uyku iç içe geçtiği için emzirme ve uykuya geçme birbirine karışabilir ve bebekler kolayca memede uyumaya alışabilir. Bu, ilk zamanlar anneye bir rahatlık sağlasa da sonraki aylarda uyku eğitimini zorlaştıracak ve bebeğin annesine olan bağımlılığını artıracak bir durum oluşturabilir. Bu da annelerin ilk aylarda daha fazla yorulmalarına ve babaların bebeklerinin bakımında daha az rol almalarına neden olabilir. Çünkü annesini emerek uyumaya alışan bir bebek, gece uyandığında acıkmamış bile olsa tekrar uykuya dalmak için annesinin memesini arar. Bu yüzden Tracy Hogg, emzirmenin rutinin bir parçası olabileceğini ama zamanlamasına dikkat etmek gerektiği konusunda anneleri uyarıyor. Bunun için emzirmeden sonra bebeği yatağına yarı uyanık olarak bırakmayı ve yatağında uykuya dalmasını sağlamayı öneriyor.

Rutin oluştururken bunlara dikkat!

Bebeğinizi hangi uyku ritüelleriyle uyutabileceğiniz tümüyle size kalmış. Ama nasıl bir rutin oluşturacağınıza karar verirken dikkat etmeniz gereken birkaç noktanın altını çizelim. İster yenidoğan olsun ister çocuk, uyku öncesinde dikkat edeceğiniz en önemli konu, bebeğin fiziksel ve zihinsel enerjisini yavaşlatmak olmalı.

Bu yüzden uykudan önce sadece hareketli aktivitelerden uzak durmakla kalmamalı, aynı zamanda özellikle gece uykusu öncesinde ışığı loşlaştırmak, gürültüyü azaltmak ve yavaş hareketler yapmak geçişi kolaylaştıracak yöntemlere de başvurmalısınız. Yani içiniz erise de uykudan önce bebeğinizi gıdıklamak, güldürmeye çalışmak gibi şeyler yapmayın. Bu eğlenceyi aktivite zamanlarına saklayın.

Gece-gündüz ayrımı önemli

Uyku rutini oluşturabilmek için öncelikle bebeğinize gece-gündüz ayrımını öğretmeniz gerekiyor. Bunun için öncelikle kafanızda gece ve gündüz uykusunun saatlerini belirlemelisiniz. Örneğin 07:00-20:00 arası gündüz, sonrası gece uykusu olabilir. Buna karar verdikten sonra gece uyansa bile uykusu çok açılmadan onu tekrar uyutmaya çalışın.

Bebeğinizin gece-gündüz ayrımını öğrenebilmesi için gece uyandığında sesinizi yükseltmeyin ve onunla göz teması kurmaktan kaçının. Anlamadığını düşünseniz bile “Haydi şimdi uyku vakti, akşam oldu” gibi cümleler de söyleyebilirsiniz. Ayrıca odayı aydınlatmamaya ve sakince hareket etmeye de özen gösterin. Gündüz uykusunu başka bir odada yapmayı tercih edebilirsiniz ama gece uykusu mutlaka kendi yatağında olmalı. Sabah olunca da enerjik bir şekilde “Günaydın” diyerek ve odayı aydınlatarak güne başlayabilirsiniz.

Uyku ritüelleri neler olabilir?

Sonraki birkaç haftada bebeğinizi tanıdıkça ufak rutinler oluşturabilirsiniz. Hangi ritüelleri uygulayacağınız sizin seçiminiz. Önemli olan, her gün aynı saatlerde ve aynı sırayla bunları yapmak. Örneğin şu rutinlerden kendinize uygun bir sıra oluşturabilirsiniz:

• Ilık bir banyo

• Yumuşak bir ses tonuyla söyleyeceğiniz bir ninni

• Ayakların serbest, kolların hafifçe bağlandığı yarım kundak

• Şşş sesi eşliğinde sırtına hafifçe pat pat diye dokunmak

• Emzirmek/emzik vermek

• Işıkları kısmak

• Perdeleri kapamak

• Dinginleştirici bir müzik

• Yumuşak dokulu ve bebek için tehlike arz etmeyecek bir uyku oyuncağı

• Kitap okumak, pijama değiştirmek

• Bebek masajı

İyi bir uyku rutininde odada az uyaran olması da oldukça önemli. Dikkati çekecek oyuncaklar, kitaplar zihni uyarabileceği için uykuya geçişi zorlaştırabilir. Az ışık, az ses de yine uykuya giden bir odanın olmazsa olmazlarından.

Çocuklar büyüdükçe rutinler de değişir

Bebekler büyüyüp çocuk oldukça değişen ihtiyaçları gibi uyku rutinleri de değişir. 3 aylık bir bebekle anaokuluna giden bir çocuğun uyku rutini elbette birbirinden farklı olacaktır. Ninninin yerini kitap okumak alabilir, banyonun yerini de diş fırçalamak mesela. Tabii, uyku öncesinde okunacak kitabın, sohbetin heyecan, korku gibi duyguları tetiklemeyecek türden olmasına dikkat etmelisiniz. Bu yüzden gece uykusundan önce yeni bir kitaba başlamaktansa bildiğiniz kitapları okumayı tercih edebilirsiniz. Aksi halde bazı “canavarlar” ailece uykusuz bir gece geçirmenize neden olabilir.

İki-üç yaşından büyük çocuklar, anne babalarını gün içinde yeterince görmemişlerse onları özledikleri için uykuya geçiş sürecini uzatmak ve ebeveynleriyle daha fazla vakit geçirmek isteyebilirler. Bunun için de son dakika acıkması, susaması, tuvaleti çıkabilir. Eğer bu ihtiyaçlar elbette karşılanmalıdır. Fakat uykuya geçişi uzatmamak için yatak odasına geçmeden çocuğunuza sorarak emin olabilirsiniz.

Son olarak bebeğinizin sağlıkla büyümesi için oluşturacağınız rutinlerin sizi strese sokmaması gerektiğini hatırlatarak yazıyı kapatalım. İpin ucunu kaçırmadığınız sürece esnek olmayı, bebeğiniz büyüdükçe bu rutinlerin de değişebileceğini hep hatırlayın.