Kaygan bir yolda hızla giden bir arabayı durdurmak çok zor olabilir. Kilitlenmeyi önleyici fren sistemleri (ABS), bazen sinir bozucu olan bu olayda birçok zorluğu ortadan kaldırır. Aslında, kaygan yüzeylerde, profesyonel sürücüler bile ABS’siz ortalama bir sürücünün ABS’li olduğu kadar hızlı duramaz. Kilitlenme önleyici frenlerin arkasındaki teori basittir. Patinaj yapan tekerlek (lastik temas yüzeyinin yola göre kaydığı yer), kaymayan tekerleğe göre daha az çekişe sahiptir. Buza saplanmış bir halde iseniz ve tekerlekler patinaj yapıyorsa çekiş gücünün olmadığını bilirsiniz. Bunun nedeni, temas yüzeyinin buza göre kaymasıdır. Kilitlenmeyi önleyici frenler, siz yavaşlarken tekerleklerin kaymasını önleyerek size iki şekilde fayda sağlar: Daha hızlı durursunuz ve dururken direksiyonu kullanabilirsiniz.

Bir ABS sisteminin dört ana bileşeni vardır:

• Hız sensörleri
• Pompa
• Vanalar
• Denetleyici
• Hız Sensörleri

Kilitlenmeyi önleyici fren sistemi, bir tekerleğin ne zaman kilitlenmek üzere olduğunu bilmenin bir yolunu gerektirir. Her tekerlekte veya bazı durumlarda diferansiyelde bulunan hız sensörleri bu bilgiyi sağlar.

Vanalar

Araçlarda genellikle her fren sisteminin altında bir ABS tarafından kontrol edilen valf bulunur. Bazı araç sistemlerinde  valfin genel olarak 3 tane konumu bulunur: 1 konumda valf genellikle açık bulunur ve ana silindirden gelen yoğun basınç doğrudan fren sistemi ile iletilir. İkinci konumda valf, freni ana silindirden izole ederek hattı bloke eder. Bu durum aracı süren kişinin fren pedalına aşırı fazla bir kuvvetle basması durumunda oluşan basıncın gereğinden fazla yükselmesini engeller. 

Üçüncü konumda, valf frenden gelen basıncın bir kısmını serbest bırakır.

Pompa

Valf, frenlerdeki basıncı tahliye edebildiği için, bu basıncı geri getirmenin bir yolu bulunur. Pompanın yaptığı budur; Bir valf bir hattaki basıncı düşürdüğünde, pompa basıncı tekrar yükseltmek için oradadır.

Denetleyici

Kontrolör arabadaki bir bilgisayardır. Hız sensörlerini izler ve valfleri kontrol eder. Fren sistemi olarak bilinen ABS sistemlerinin birçok farklı çeşidi ve kontrol mekanizmaları bulunur. Bu sistem tekerlekte yaşanan sıra dışı yavaşlamaları algılıyor ve tespit ediyor. Aracın herhangi bir tekerleği kilitlenmeden önce genelde hızlı bir yavaşlanma yaşanır. Böyle bir durumda eğer herhangi bir kontrol sistemi olmazsa, araç çok hızlı bir şekilde dururdu. Genel olarak bir aracın fren esnasında durması belirli bir hız ve saniye alır. Ancak ABS sistemleri sayesinde kilitlenen bir tekerlek çok daha kısa bir süre içerisinde durabilir. 

ABS fren sistemi sayesinde tekerleğin hızlı önceden belirlenir ve mekanizmaya aktarılır. Bu sayede ABS,  lastiklerin kilitlenmeye başlayacağı zamanı arabanın fren zamanı ile yakın tutarak aynı anda fren yapmayı sağlar. Kısacası ABS sistemi lastiklerin ve aracın kendisinin aynı anda fren yaparak kontrollü bir şekilde durmalarını sağlar. Bu, sisteme maksimum frenleme gücü sağlar. 

Kilitlenmeyi Önleyici Fren Çeşitleri

Aracın durmasını sağlayan ve kilitlenme önleyici fren sistemleri, aracın modeline ve kullanılan fren sisteminin özelliklerine bağlı olarak farklı çeşitlerde ve şemalarda kullanılır.

• Dört kanal sistemine sahip, dört sensörlü ABS

Bu şema kilitlenmeyi önleyici fren çeşitleri arasında en iyi ve etkili şema olarak bilinir.  bu şemada genel olarak aracın 4 tekerleğinin hepsinde belirli bir hız sensörü bulunur ve ayrıca 4 tekerlek için ayrı ayrı valf sistemi bulunur. Dört kanallı, 4 sensörlü ABS şemasında olan bu sistem aracın maksimum düzeyde frenleme kuvveti sağlamasına yardımcı olur. 

• Üç kanal sistemine sahip, üç sensörlü ABS

Bu kilitlenmeyi önleyici şema özellikle Kamyonetlerde yaygın olarak kullanılır. Bu şemada Aracın ön tekerlekleri için belirli bir hız sensörü ve valf,  Aracın arka tekerlekleri için de bir valf sensörüne sahiptir. Bu sistemde arka tekerlekler için tasarlanan hız sensörü, aracın arka arkası kısmında bulunur. Üç kanal sistemine sahip 3 sensörlü ABS, ön ve arka tekerleklerde bireysel kontrol sağlar ve böylelikle her iki kısmın da frenleme kuvvetinin artmasına yardımcı olur. Bu sistemde arka tekerlekler birlikte izlendiği için ABS devreye girmeden önce ön iki tekerleğin kilitlenmeye başlaması gerekmektedir. Bu durum aracın fren etkinliğinin azalmasına ve böylelikle gerilemesine neden olur.

• Tek kanal sistemine sahip, tek sensörlü ABS 

Bu kilitlenmeyi önleyici sistem genellikle Aracın arka tekerleklerinde kullanılır ve Kamyonetlerde yaygın olarak kullanılan bir fren sistemidir. Bu sistemde aracın her iki arka tekerleğini yöneten bir valf ve aracın arka aks kısmında bulunan bir hız sensörü devreye girer. Bu sistemde temel olarak aracın arka iki tekerleği Birlikte izlenir ve ABS sistemi devreye girer. Genellikle her iki arka tekerleğe de T bağlantısından geçen bir fren hattı olacaktır. Arka aks muhafazasındaki diferansiyelin yanında bir elektrik bağlantısı arayarak hız sensörünü bulabilirsiniz.

ABS İle İlgili En Çok Sorulan Sorular

Kaygan zeminde dururken fren pedalını pompalamalı mıyım?

ABS’li bir araçta fren pedalını kesinlikle pompalamamalısınız. Frenlerin pompalanması, bazen kaygan koşullarda tekerleklerin kilidini açmak için kullanılan bir tekniktir, böylece araç bir durma sırasında bir şekilde düz kalır. ABS’li bir arabada tekerlekler asla ilk başta kilitlenmemelidir, bu nedenle frenleri pompalamak sadece daha uzun durmanızı sağlayacaktır. ABS’li bir arabada acil duruşta, fren pedalına sıkıca basmalı ve tüm işi ABS yaparken basılı tutmalısınız. Pedalda oldukça şiddetli olabilecek bir darbe hissedeceksiniz, ancak bu normaldir, bu nedenle freni bırakmayın.

Kilitlenmeyi önleyici frenler gerçekten işe yarıyor mu?

Kilitlenme önleyici frenler gerçekten daha iyi durmanıza yardımcı olur. Tekerleklerin kilitlenmesini önler ve kaygan yüzeylerde en kısa durma mesafesini sağlar. Ama kazaları gerçekten önlüyorlar mı? Bu, ABS sistemlerinin etkinliğinin gerçek ölçüsüdür. ABS ile donatılmış arabaların daha fazla veya daha az ölümcül kazaya karışıp karışmadığını belirlemeye çalışan çeşitli araştırmalar yürütülmüştür. Yapılan bir çalışmada, ABS ile donatılmış araçların genel olarak ölümcül kazalara karışma olasılığının ABS’siz araçlara göre daha az olmadığı ortaya çıktı. Çalışma aslında, ABS’li araçların diğer arabaların yolcuları için ölümcül kazalara karışma olasılığının düşük olmasına rağmen, ABS arabanın yolcuları için ölümcül kazalara, özellikle tek araç kazalarına karışma olasılıklarının daha yüksek olduğunu belirtti. Bunun nedeni hakkında pek çok spekülasyon var. Bazı insanlar, ABS donanımlı araçların sürücülerinin, sistemin darbesini hissettiklerinde ya frenleri pompalayarak ya da frenleri bırakarak ABS’yi yanlış kullandıklarını düşünür. Bazı insanlar, ABS’nin panik halindeyken direksiyonu çevirmenize izin verdiği için daha fazla insanın yoldan çıkıp kaza yaptığını düşünüyor.

ABS sistemi araçların tempolu frenleme sistemlerinden çok daha etkili ve güvenilir bir şekilde çalışır. Temponun frenleme sürücünün fren pedalını pompalaması ve kontrolünü kaybetmeden durmasını sağlamasına denir.  ABS sistemi ise sensörler aracılığıyla tekerleklerin dönüş hızını inceler ve frenleme sırasında tekerleklerin hızına uygun olarak sistem devreye girer. Frenleme sırasında bir tekerin diğerine göre daha yavaş döndüğünü fark eden sistem, tekerin kilitlenmek üzere olduğunu anlar ve uygun bir dönüş hızıyla fren basıncını düşürür. Bu nedenle ABS sistemi oldukça etkili ve güvenilir bir sistemdir.