Bal, binlerce yıldan bu yana tüketilen en faydalı gıdalardan biri olarak kabul edilir. Türkiye bitki örtüsü çeşitliliği nedeniyle en değerli balların elde edildiği önemli arıcılık merkezlerinden biridir. Balın elde edildiği çiçeğin nektarına göre balların aromaları ve besin değerleri farklılık gösterir. Farklı damak tatlarına hitap eden kestane, ıhlamur, çam, çiçek, Anzer, deli bal, karakovan, akasya, kekik, lavanta petek ve kütük gibi çok sayıda bal çeşidi bulunabilir. Balların kalitesi balın üretildiği nektarın özelliklerine bağlı olarak, renk, tat, koku ve kimyasal özelliklerine göre sınıflandırılır.
Bal Çeşitleri Nelerdir?
Ülkemizin hemen hemen her bölgesinde, yöreye özgü karakteristik özelliklere sahip doğal bal çeşitleri bulunabilir. Ballar elde edildiği kaynağa göre çiçek ya da salgı balı olarak sınıflandırılabilir. Salgı balı kategorisinde yer alan çam balı diğer bal türlerinden farklı olarak çiçek nektarından elde edilmez. Basra adı verilen ve çam ağacında yaşayan bir böceğin şekerli salgısının arılar tarafından işlenmesiyle elde edilen özel bir baldır. Dünyada sadece Türkiye'nin Ege ve Akdeniz bölgelerinde ve Yunanistan’ın kıyı kesimlerinde bulunur.
Üretim alanının genişliği nedeniyle en çok tüketilen ballar genellikle çiçek ballarıdır. Çiçek balları yalnızca bir bitkiden ya da farklı bitkilerin karışımından elde edilebilir. Ballarda mevsimine göre bahar ve yaz ya da üretim bölgesine göre Anzer ve yayla gibi isimlendirmeler de yaygındır. Ballar hazırlama tekniğine göre süzme, pres, filtre ya da saf bal olabilir. Süzülmeden ham petek haliyle satışa sunulabilir. Petek türüne göre bal fiyatları ve çeşitleri değişebilir. Petekli ballar, bal mumundan oluşan ve %80’den fazlası sırlanarak satışa sunulan ballardır. Karakovan balı olarak bilinen ballar %100 sırlı ve doğal çerçevesiyle satılır.
En İyi Bal Hangisidir?
Çiçek balı, geniş bir bal kategorisidir. Bölgenin özelliklerine bağlı olarak çiçek balları farklı isimler alabilir. Aroması, rengi ve yoğunluğu değişebilir. Bal nektarının kimyasal özellikleri ve hasat süresi bal fiyatları açısından belirleyicidir. Endemik bitkilerden elde edilen ballar genellikle daha yüksek fiyat etiketine sahiptir. Arıların nektar topladığı çiçeklerin çeşitliliği de bal kalitesi üzerinde etkilidir. Çiçek sayısı arttıkça balın lezzeti zenginleşir. Bu nedenle bitki örtüsünün zengin olduğu Doğu Karadeniz yaylalarından elde edilen ballar en fazla çiçek çeşitliliği ile en kaliteli çiçek balları arasında yer alır. Yoğun aromaya ve koyu kahverengi renge sahip kestane balı, haziran ayı boyunca açan kestane ağacının çiçeklerinden elde edilir. Çiçek balı ile karşılaştırıldığında daha keskin, buruk ve kestaneye özgü özel bir tada sahiptir. Ihlamur balı, çiçek balından daha koyu, kestane balından ise daha açık renklidir. Ihlamur çiçeklerinin kendine has kokusuna sahip, aromatik bir baldır. Kestane ve ıhlamur ağaçları aynı dönemde çiçeklendiği için kestane - ıhlamur balı da bulunabilir.
Gerçek Bal Nasıl Anlaşılır?
Bal çeşitlerinin kalitesi elde edildikleri bitkiye ve balın kimyasal bileşenlerine göre değerlendirilir. Farklı yörelerden elde edilen ballar farklı kimyasallara sahiptir. Yönetmeliğe göre gerçek bal, arıların doğal nektarları işleyerek ürettiği ve üretim dönemi boyunca arılara ya da bala herhangi bir katkı maddesi ve şeker şurubunun verilmediği doğal ballardır. Katkı maddesi kullanılmış tüm ballar sahte bal olarak sınıflandırılır. Katkılı ballar, üretim aşamasında ya da sonrasında arıların şurupla beslendiği ya da bala şurup katılan ballar olup, sahte bal kategorisine girer. Yapay ballar ise üretim aşamasında arının yer almadığı aroma vericiler, şeker şurupları ve diğer katkı maddelerinden oluşan karışımlardır. Balın gerçek olup olmadığı ancak laboratuvar testleri ile kesin olarak anlaşılabilir. Bu nedenle bal satın alırken her zaman güvenilir markaların, sertifikalı ballarını tercih etmek önemlidir.
