Mutfakların olmazsa olmaz gereçleri arasında yer alan cezveler, farklı boyutları ve farklı üretim malzemeleri ile kullanıcılara onlarca seçenek sunar. "Cezve nedir?" sorusuna verilebilecek en doğru yanı ise "Geleneksel Türk mutfağında en az çaydanlık kadar önemli bir yere sahip olan ve Türk kahvesi pişirmek, süt ısıtmak ve çeşitli soslar hazırlamak için kullanılan mutfak gereci" olur. Eskiden bakır veya topraktan üretilen cezveler kullanılırken modern üretim teknolojileri sayesinde camdan seramiğe, granitten teflona kadar pek çok malzemeden cezve üretimi yapılmaktadır. Bu kadar farklı malzemelerden üretilen cezvelerin ısınma süreleri ve ısıyı muhafaza etme kapasiteleri de farklı olduğu için her bir cezve ile pişirilen yiyecek ve içecekler farklı tatlara sahiptir. Yerli ve yabancı markalar tarafından pek çok modeli üretilen cezveler, şekil olarak da pek çok alternatif sunan gereçlerdir. Kimisi gittikçe daralan bir dökme ağzına sahip olurken kiminde ise tamamen geniş bir dökme ağzı bulunur. Bu gibi tasarım farklılıkları, cezve ile nelerin pişirilmesi gerektiği konusunda da fikir verir. Örneğin geniş ağıza sahip büyük hacimli cezveler daha çok sütlük olarak anılmakta ve sos, süt, bebek maması, muhallebi, puding gibi yiyeceklerin pişirilmesi için uygundur. Dar ağızlı olanlar ise köpüğü muhafaza etmesi, etrafa kahve sıçratmaması ve fincana kahve dökerken fincan dışına taşırmaması sebebiyle daha çok Türk kahvesi pişirmeye uygundur. Cezveler kullanım amacına, kullanım sıklığına ve aynı anda ne kadar içecek pişirileceğine göre tercih edilmesi gereken gereçler olup tekli, 2'li, 3'lü cezve şeklinde olabilir. Farklı boyutlardaki cezvelerden meydana gelen cezve setleri, kullanıcılar arasında oldukça popülerdir. Evden ofise kadar tüm yaşam alanlarında bulunan cezveler, fiyat açısından da ulaşılabilir seçenekler sunar. Çok sayıda marka tarafından onlarca farklı modeli üretilerek kullanıcıların beğenisine sunulan söz konusu gereçler, model, marka ve üretim malzemesi sebebiyle farklı fiyatlara sahip olabilir. Ancak cezveler, genel olarak uygun fiyatlı mutfak gereçleri arasındadır.
Cezve Özellikleri ve Kullanım Alanları
Arapça’da “kahve pişirmek amacıyla kullanılan gereç” anlamına gelen cezve, en çok Türk kahvesi pişirmek amacıyla kullanılır. Özellikle Türk kültürünün önemli bir parçası olan bakır ve toprak cezvelerde yapılan Türk kahvesinin daha lezzetli olduğu bilinen bir gerçektir. Bu cezve çeşitlerinin kahveyi daha lezzetli pişirmesinin nedeni ısınma hızları ve ısıyı muhafaza etme kapasiteleridir. Ancak gelişen teknolojiler sayesinde farklı malzemelerden yapılan cezveler de bakır ve toprak cezveler kadar lezzetli kahveler yapabilmektedir. Öte yandan elektrikli cezve olarak da bilinen pişirme aletleri sayesinde hem lezzetli hem de bol köpüklü Türk kahveleri pişirmek mümkündür.
Cezveler kahve pişirmenin dışında farklı kullanım alanları olan gereçlerdir. Örneğin, cezveler az bilinse de Türk mutfağında bir ölçü birimi olarak da kullanılır. Öte yandan pek çok içecek ve sos pişirmek için de cezvelerden faydalanmak mümkündür. Özellikle büyük hacimli cezveler ile çeşitli yemek sosları, muhallebi benzeri sütlü tatlılar, bebek mamaları, çeşitli aromatik yağlar ve sıcak çikolata gibi içecekler hazırlamak da mümkündür. İki veya üç kullanıcı için her türlü içeceği kolaylıkla hazırlayabilecek kapasitede olan büyük cezveler, nane limon kaynatmak için de uygun pişirme gereçleridir. Elbette ki tüm bu içecek ve soslar için sütlük adı verilen ve büyük ebatlı bir cezve görünümünde olan gereçlerden faydalanılabilir. Ancak daha az sayıdaki kullanıcı için büyük boy cezve kullanmak oldukça pratiktir.
Çok yönlü gereçler olmaları nedeniyle birçok farklı amaç için kullanıma uygun olan cezvelerden maksimum verim alabilmek ve bu ürünleri uzun yıllar ilk günkü gibi kullanabilmek için bazı püf noktalarına dikkat etmek gerekir. Özellikle kullanım sonrasında mutlaka uygun şekilde temizlenmesi önerilir. Cezveler, çok yüksek ısıda ve uygun olmayan ocak gözlerinde kullanıldığında tabanında ve yanlarında yanık lekeleri oluşabilir. Ayrıca, uygun olmayan ocak gözünde kullanılan cezvenin sapı, plastik veya ahşap ise yanabilir. Tüm bunların önüne geçmek için cezvenin sadece cezve için tasarlanan ocak göründe ve koruma teli ile birlikte kullanılması önerilir. Normalde kahve pişirilen cezvenin temizlenmesi için akan suyun altına tutmak yeterlidir. Fakat cezve ağzının kenarlarında yanık kahve varsa uygun bulaşık deterjanı ve bulaşık süngeri kullanılarak temizlenebilir. Deterjan kullanıldığında mutlaka iyi bir durulama yapılması tavsiye edilir. Öte yandan elektrikli cezveler dışındaki birçok cezve, bulaşık makinesinde yıkanabilir niteliktedir.
Avantajları ile Cezve Çeşitleri
Asyalıların çay demleme ritüellerinde kullandıkları özel taş demlikler gibi Türk kahvesi pişirme ritüelinin olmazsa olmazı olan cezveler, boyutları, şekilleri, taban tasarımları ve üretim malzemeleri nedeniyle çok fazla çeşidi bulunan pişirme gereçleri arasındadır. Cezveler üretim malzemelerine göre emaye, borosilikat, porselen, alüminyum, döküm cezve gibi seçeneklerin yanı sıra bakır, cam, granit, seramik, çelik cezve gibi seçenekler de sunar. Her bir cezvenin pişirme hızı ve lezzeti tamamen farklıdır. Örneğin, toprak, çömlek, güveç cezve gibi farklı isimlerle anılan geleneksel cezveler, lezzetli kahve pişirmeleri ile ünlüdür. Bunun nedeni toprağın ısıyı muhafaza etme becerisidir. Öte yandan pirinç, taş, titanyum, bambu, plastik, metal cezve modelleri de vardır. Bu modeller arasında yer alan bambu, metal ve plastik cezveler, elektrikli cezve modelleri olarak öne çıkar.
Klasik cezveler çelik, bakır, teflon görünümlü olsa da gelişen teknolojiler sayesinde farklı renklere ve desenlere sahip cezve modelleri de üretilir. Şeffaf, pembe, inox, gümüş, kiremit cezve gibi seçenekler sunan bu modeller, farklı mutfak dekorasyonlarına uyum sağlayacak görünüme sahiptir. Ayrıca klasik cezve tasarımının çok ötesinde olan kapaklı, kulplu cezve modelleri de bulunur. Kapaklı cezveler arasında da kırmızı, mor, siyah cezve veya kahve cezve gibi farklı renk seçenekleri sunan modeller bulmak mümkündür.
Yerli ve yabancı onlarca marka tarafından kullanıcıların beğenisine sunulan ve en sık tercih edilen cezve çeşitleri şu şekilde sıralanır:
- Bakır Cezve: Geleneksel olarak Türk kahvesi pişirmek için bakırdan üretilen bu cezveler, ağız kısmına doğru daralan bir forma sahiptir. Bu da kahve köpüğünün korunmasını sağlar.
- Alüminyum Cezve: Kahve pişirmek için bakır cezvelerden sonra en çok tercih edilen alüminyum cezveler, hızlı ısınmaları ile öne çıkar. Alüminyum kaplama kahve pişirmek Avrupa ve Güney Amerika’da da tercih edilen bir yöntem olup moka kahve yapımında kullanılan moka pot adı verilen pişirme gereçleri de alüminyumdan yapılır.
- Cam Cezve: Isıya dayanıklı olan borosilikat camdan üretilen bu cezveler, zarif ve şık görünümleri ile öne çıkar. Kahveden çikolatalı süte kadar pek çok içecek için uygun olan bu cezveler, kolay ısınıp geç soğuması ile dikkat çeker.
- Toprak Cezve: En az bakır ve alüminyum cezveler kadar iyi Türk kahvesi pişirebilen toprak cezveler, tıpkı güveç gibi ısıyı uzun süre muhafaza edebilmesi ile bilinir. Bu cezvelerde pişirilen kahvenin lezzeti farklıdır.
- Seramik Cezve: Isıya dayanıklı seramikten üretilen ve direkt olarak ocak üzerinde kullanılabilen seramik cezveler, tıpkı toprak ve porselen cezveler gibi lezzetli kahve pişirmesi ile bilinir.
- Granit Cezve: Tıpkı teflon cezveler gibi yanmaz yapışmaz özellikte olan granit cezveler, kahveden süte, sostan muhallebiye kadar pek çok yiyecek ve içeceği pişirmek için uygundur.
- Emaye Cezve: Süt ve kahve gibi çeşitli içecekleri pişirmek ya da ısıtmak için kullanılan emaye cezveler, hızlı ısınan ve kolay soğuyan yapıları ile oldukça popülerdir.
- Sütlük Cezve: Büyük bir cezve gibi görünen sütlükler, 500 ml ile 2000 ml arasında değişen kapasiteleri sayesinde çok miktarda içecek yapılmasında, sütlü tatlıların hazırlanmasında kullanılır. Çelikten granite kadar pek çok farklı modeli vardır.
- Solak Cezve: Sol elini kullananlar için tasarlanmış olan bu cezve modelinde dökme ağzı sağ taraftadır.
Elektrikli Cezve Modelleri
Her seferinde aynı geleneksel lezzete ve bol köpüğe sahip Türk kahveleri pişirmesi için tasarlanan elektrikli cezveler, pratik kullanımları ile yoğun ilgi gören cezve modelleri arasındadır. Elektrik enerjisi ile çalışan ve cezve kahve makinesi olarak da adlandırılan bu cezveler, genellikle 4 fincan kahveyi tek seferde pişirebilecek kapasiteye sahiptir. İç haznesi paslanmaz çelik, dış yüzeyi ise plastik kaplama olan bu cezve modelleri, kullanıcılara onlarca farklı renk seçeneği sunar. Elektrikli mutfak aletleri üreticileri tarafından üretilen ve enerji tasarruflu çalışan modelleri de bulunan elektrikli cezveler, kettle ile aynı çalışma prensibine sahip ürünlerdir. Hayatında daha önce hiç Türk kahvesi pişirmemiş kullanıcıların dahi pratik bir şekilde lezzetli ve bol köpüklü kahveler hazırlamasına olanak tanıyan bu aletler, kahveyi birkaç dakika içinde pişirmesi ile zaman tasarrufu da sağlar.
Oldukça basit bir kullanım sunan elektrikli cezveler, pratik kullanımları ile öne çıkar. Cezvenin haznesine bir fincan suya bir ölçek kahve ve damak zevkine uygun miktarda şeker eklenerek karıştırılır ve cezvenin tuşuna basılarak kahvenin pişmesi beklenir. Kullanımı bu kadar kolay olan söz konusu cezveler, kahve pişirmeyi tamamladığında ışıklı ve sesli uyarı ile kullanıcıya haber verir. Kahvenin taşmasını da önleyen bu aletler, fincan sayısı fark etmeksizin her seferinde aynı lezzete sahip kahveler pişirmesi ile büyük bir avantaj sağlar. Evlerden ofislere kadar pek çok yerde kullanılan ve minimal boyutları sayesinde taşıma kolaylığı sunan elektrikli cezveler, elektrik olan her yerde lezzetli Türk kahveleri içme imkânı sunar. Su ve süt ısıtma gibi fonksiyonları da bulunan bu aletlerin fincan kapasitesi, tüketilen enerji miktarı, dökme ağız tasarımı ve ek fonksiyonları markadan markaya farklılık gösterebilmektedir. Bu sebeple elektrikli cezve almadan önce beklenti ve ihtiyaçlar belirlenerek uygun ürünlere yönelmek gerekir.
Üçlü ve İkili Cezve Takımları
Klasik cezve olarak kabul gören tek kişilik cezve modellerinin yanı sıra birden fazla cezveden meydana gelen cezve setleri de vardır. Bu setlerde yer alan cezveler aynı boyutta olabildiği gibi küçük, orta ve büyük de olabilir. Cezve seti olarak tasarlanan söz konusu ürünler genellikle ikili veya üçlü olarak iki farklı seçenek sunar. 2’li cezve setlerinde aynı boyut ve hazne kapasitesine sahip iki adet cezve veya biri büyük biri küçük iki cezve yer alır. 2’li cezve takımı olarak tasarlanan söz konusu pakette yer alan cezveler granit, teflon, seramik, bakır, cam, emaye veya porselen gibi farklı seçenekler sunar. Başka bir ifadeyle farklı malzemelerden üretilen cezvelerin ikili setleri de vardır.
Üç adet cezvenin yer aldığı ve genellikle cezve standı ile birlikte kullanıcılara sunulan cezve takımları da bulunur. 3'lü cezve seti olarak adlandırılan bu takımlarda büyük boy, orta boy ve küçük boy cezve yer alır. Mutfakta ihtiyaç duyulabilecek tüm boy cezvelere tek seferde sahip olma olanağı sunan bu setler, cezvelerin şık bir şekilde muhafaza edilmesini sağlayan stantlar ile birlikte gelir. Ancak bazı cezve setlerinde stant bulunmayabilir. Marka ve modele göre farklılık gösteren tasarımlar ile dikkat çeken üçlü cezve takımı modelleri arasında en yoğun ilgi görenler granit setlerdir.
Cezve Boyutları ve Kapasiteleri
Cezveler pişirme kapasitelerine göre ekstra büyük, büyük boy, küçük, mini, minik, orta boy cezve gibi farklı modelleri bulunan gereçlerdir. Cezve ne kadar büyük olursa o kadar fazla miktarda içecek pişirilebilir. Örneğin, büyük boy olarak adlandırılan ve 650 ml kapasiteye sahip olan cezveler, 6 kişilik cezve olarak da bilinir ve tek seferde 6 fincan Türk kahvesi pişirme olanağı sunar. En sık karşılaşılan cezve boyutları 2, 3 ve 4 fincan kahve kapasiteli olan küçük boy, orta boy ve büyük boy cezvelerdir. Bunlar sırasıyla 190 ml, 260 ml, 400 ml veya 300 ml, 450 ml ve 525 ml’dir. Üçlü cezvelerde kapasite, modelden modele farklılık gösterebilir. Örneğin, bazı modeller 3, 4 ve 6 fincan kapasiteli olup en büyük cezve tek seferde 650 ml içecek hazırlayacak kadar geniş hazneye sahiptir. Öte yandan bakır cezve setlerinde en büyük cezve maksimum 3 fincan kahve pişirebilir. Bu sebeple 2’li veya 3’lü cezve satın almadan önce mutlaka cezve boyutları incelenmeli, kullanım alışkanlıklarına uygun kapasiteye sahip modeller tercih edilmelidir.
Bütçe Dostu Cezve Fiyatları
Yerli ve yabancı markalar tarafından onlarcası üretilerek kullanıcıların beğenisine sunulan cezve modelleri, sahip oldukları hazne kapasitesi, üretim malzemesi, tasarım ve ek özellikleri ile oldukça geniş bir fiyat aralığına sahiptir. Örneğin bakır cezve ile cam cezve; 350 ml kapasiteye sahip olan küçük boy cezve ile 650 ml kapasiteye sahip olan büyük boy cezve arasındaki fiyat farklılıkları söz konusudur. Ayrıca sütlük olarak da bilinen cezveler ile sadece Türk kahvesi pişirmek için tasarlanan alüminyum cezveler farklı fiyatlara sahiptir. Ancak genel olarak cezve fiyatları ulaşılabilir seviyelerdedir ve ürün yelpazesinin geniş olması nedeniyle hemen her bütçeye hitap eden cezveler vardır.
En iyi kahve hangi cezvede olur?
En lezzetli ve köpüklü Türk kahvesinin bakır, alüminyum, seramik ve toprak cezvelerde olduğu yönünde yaygın bir inanış vardır. Bu cezveler geleneksel bol köpüklü kahve pişirmek için ideal modellerdir. Ancak gelişen teknolojiler sayesinde granitten cama kadar pek çok cezve ile de lezzetli kahveler pişirmek mümkündür. Öte yandan her seferinde mükemmel Türk kahvesi pişirmesi için tasarlanan elektrikli cezveler de bu konuda oldukça başarılıdır.
Cezve alırken nelere dikkat edilmeli?
Cezve alırken cezvenin dökme ağız tasarımı, kulbunun materyali ve uzunluğu, temizleme seçenekleri, ısı tutma kapasitesi, iç hacmi gibi özelliklere dikkat edilmesi gerekir. Ayrıca kahve pişirilecek kişi sayısı ve kullanım alışkanlıkları da doğru cezve seçimi için göz önünde bulundurulması gereken unsurlardır.
Elektrikli cezve nasıl kullanılır?
Klasik Türk kahvesi hazırlama aşamaları olan su, kahve ve şeker ekleyip karıştırma işlemleri elektrikli cezvelerde de aynı sırayla yapılır. Ardından cezvenin çalışma tuşuna basılır ve kahvenin pişirilmesi beklenir. Sadece birkaç dakika süren bu pişirme işlemi sonrasında elektrikli cezve ışık ve/veya ses ile kahvenin hazır olduğuna dair uyarı verir. Elektrikli cezveler bulaşık makinesinde ve akan su altında yıkamaya uygun olmadığı için kullanım kılavuzunda yer alan temizlik ve bakım uyarılarına dikkat edilmesi önerilir.
