Klasik Türk Mûsikisi ve Tasavvuf Mûsikisi’nin önemli sazlarından olan ney, kendine Osmanlı Dönemi’nde oldukça değerli bir yer edinmiş bir çalgı. Üflemesi ilk başlarda oldukça zor olan ve büyük bir emek ile özveri gerektiren ney, acemilik dönemi atlatıldıktan sonra hem dinlemesi hem üflemesi bir hayli keyifli olan bir çalgıya dönüşüyor. Ney yolculuğuna başlamadan önce size en uygun neyi seçebilmek için bazı önemli detaylara dikkat etmek ve bilgi sahibi olmak gerekiyor.
Boylarına ve Seslerine Göre Ney Çeşitleri
Genel olarak 12 çeşit ney bulunmakla birlikte dünya çapında oldukça popüler olan piccolo neylerin de sayılmasıyla birlikte piyasada 20 çeşit ney bulunuyor. En küçük ney olan kız nısfiye ney, 350 mm uzunluğuna sahip. Tonu ise porte üstü si perdesi. Kız nısfiye ney genel olarak fantezi müzikte ya da Türk Halk Müziği’nde tercih ediliyor. Bir büyüğü olan kız mabeyn nısfiye ney ise 375 mm uzunluğuyla porte üstü si perdesi tonuna sahip. Arap camiasında yoğun olarak kullanılan şah nısfiye neyin uzunluğu 435 mm ve tonu porte üstü sol perdesi.
Diğerlerinden farklı olarak klasik formda üflenebilen bolahenk nısfiye ney 500 mm uzunluğa sahip ve tonu 4. aralıktaki mi perdesi. Özellikle bu neye Tasavvuf Müziği icralarında sıkça rastlayabilirsiniz. Klasik formda üflenebilen bir diğer ney çeşidi ise süpürde ney. Tonu 4. çizgideki re perdesi olan süpürde ney, 600 mm uzunluğunda. Müstahzen ney ise genellikle türkü formundaki eserlerin icralarında tercih ediliyor. Yaygın olarak üflenen kız ney, 700 mm uzunluğuna sahip ve bu ney ile klasik formdaki eserler icra edilebiliyor. Üflemesi oldukça zor olan ve 875 mm uzunluğunda olan şah ney, özellikle ney üflemeye yeni başlayacak kişiler için tavsiye edilmiyor. Ancak bu ney dem sesler için çok faydalı oluyor. Aynı özellikler ile fayda sahip ve 100 mm daha uzun olan davud ney ise kişisel ney çalışmaları için performans artırıcı özellik taşıyor. En yoğun olarak kullanılan neyler ise; bolahenk nısfiye, müstahzen, süpürde, kız ney, mansur ney ve yıldız oluyor.
Ney Alırken Dikkat Edilmesi Gerekenler
Ney en otantik versiyonuyla su kamışı ve manda boynuzu başpareden yapılıyor. Boynuz başpareler, hem zahmetli şekilde yapılır hem pahalı oluyor hem de çabuk kırılabiliyor. Derlin başpareler ise buna zıt özelliklere sahip olduğu için günümüzde yaygın olarak tercih ediliyor. Aynı zamanda boynuz başpare soğuktan ve sıcaktan çok kolay bir şekilde etkilenebiliyor. Ney alırken bu özelliklere dikkat ederek seçim yapmanızda yarar var.
Ney seçiminde tercih edebileceğiniz bir diğer çeşit ise sert plastikten yapılan neyler. Ses kalitesi giderek daha iyi olan ve akort sorunlarını da ortadan kaldıran bu neyler profesyoneller tarafından bile tercih ediliyor. Pek çok şeyde olduğu gibi neyde de kalite ile fiyat doğru orantılı olarak değişkenlik gösteriyor. Eğer kaliteli bir ney satın almak istiyorsanız bütçenizi çok düşük tutmamalısınız.
Yeni Başlayanlar için Ney Seçimi
Yeni başlayacak kişiler için ney seçimi, sürecin devamı konusunda parlak bir gelecek görebilmek adına oldukça önemli. Bu yüzden bazı detaylara dikkat etmek gerekiyor. Örneğin ortalama bir boya sahipseniz kız ney tercih edebilirsiniz. Ne uzun ne küçük olan bu neyler ortalama 70 cm civarındadır. Üstelik ney kurslarında ağırlıklı olarak bu neyler kullanılıyor. Uzun boylular için ise kız neye göre daha bas sese sahip olan mansur ney, doğru tercih oluyor. Eğer kısa boyluysanız kız neyin biraz daha küçüğü olan yıldız ney veya süpürde ney alabilirsiniz. Çocuklar için en doğru neyler ise küçük parmaklarıyla kolay bir üfleme imkanı sunabilmesi adına bolahenk nısfiye ya da süpürde ney oluyor.
Başlangıç seviyesi ya da ileri seviyelerde bir ney üfleme deneyimi için size uygun bir ney arıyorsanız ney kategorisini inceleyebilir ve dilediğiniz neyi kolayca satın alabilirsiniz.
Ney
Etkileyici sesi ile eşsiz bir müzik aleti olan ney, Türk geleneksel müziğinin önemli enstrümanları arasında yer alıyor. Duyulduğunda zihinde oldukça farklı ve huzurlu hisler oluşturan ney fon müziği olarak tercih edilmesi yanında dini müzikler icra edilirken de sıklıkla kullanılıyor. Farklı türleri bulunan bu çok özel enstrümanın kalitesi yapıldığı malzemeye göre farklılık gösterebiliyor. Değişik boylarda olabilen ney modelleri, ilkel örnekleriyle insanoğlunun keşfettiği en eski enstrümanlar arasında sayılıyor. Özellikleri itibariyle çok fazla değişmeden bugünlere ulaşan ney enstrümanı, sade bir tasarıma sahip olmasına karşın öğrenmesi güç olan bir çalgı olarak biliniyor. Ney çalma tekniklerini tam olarak öğrenmek için uzun bir süre gerekirken, yeni başlayanların ney kursu ya da özel ders alması tavsiye ediliyor. Ney çalmak zor mu, diye merak edenlere diğer enstrümanlara göre biraz daha zor olduğunu bilmesi ve buna göre bir çalışma içine girmesi tavsiye ediliyor. Ney akort özellikleri ile de farklılık gösteriyor ve her neyin farklı bir karar sesi bulunuyor. Gövde uzunluğuna ve özelliklerine göre değişen karar sesi bulunan ney akort özelliklerini ise üretim esnasında kazanıyor.
Ney satın almak istiyorsanız, Hepsiburada’nın özel avantajlar sunan alışveriş dünyasında pek çok seçenek bulabilirsiniz. Ney satın alırken dikkat edilmesi gerekenler üzerine araştırma yapmak, çok sayıda ney modeli arasından doğru enstrümanı seçebilmek için büyük önem taşıyor. Değişik uzunluk ve özellik seçenekleri bulunan enstrümanı, oldukça uygun fiyat koşulları ve özel kampanyalar sayesinde Hepsiburada’dan kolayca satın alabilirsiniz.
Ney Modelleri ve Özellikleri
Hangi ney alınmalı ya da hangisi iyidir, gibi sorular sormadan önce ney çeşitleri hakkında bilgi alınması tavsiye ediliyor. Türkiye’de yaygın biçimde tercih edilen 12 ayrı model olmakta birlikte, diğer ülkelerde popüler olan piccolo çeşidi modeller de hesaba katıldığında bu sayı 20’yi aşıyor. Üflemeli enstrümanın özelliklerini öncelikle uzunluğu belirliyor. Enstrümanın boyu uzadıkça üflemesi ve istenen sesi doğru biçimde çıkarmak zorlaştığı için yeni başlayanların daha kısa olan çalgıları tercih etmesi gerekiyor. En küçük boyutlu enstrümanlara kız nısfiye adı veriliyor ve 35 cm civarında bir uzunluğa sahip oluyor. Ney icra etmeye yeni başlayacak olanlar için bu boyutta olan enstrümanlar en uygun seçimi oluşturuyor. Bu çeşit enstrümanın biraz daha uzun boyutluları Arap ülkelerinde kullanılıyor ve şah nısfiye deniliyor. Türkiye’deki popüler fantezi müzik ve halk müziği eserleri için de mabeyn nesfiye denilen bir başka kısa enstrüman tercih ediliyor. Tasavvuf müziği eserleri için ise daha klasik icra özellikleri taşıyan bolahenk nısfiye öne çıkarken, ayrıca biraz daha uzun boylu süpürde, müstahzen, şah gibi önemli çeşitleri de bulunuyor.
Uzunluğuna göre isimler ile birlikte ses perdeleri ve çıkarılan seslerin özellikleri de değişebiliyor. Uzunluğu fazla olan enstrümanlar basa yakın sesler oluştururken, kısa modellerden tiz sesler elde ediliyor. Mansur, şah ve uzunluğu 100 cm’yi geçen davud ney, yıllar alan emek ve çalışma gerektirdiği için ancak usta neyzenler tarafından kullanılabiliyor. Enstrümanın boyu belirlenirken kullanacak kişinin boyunun da göz önünde tutulması gerekiyor. Henüz gelişimini tamamlamamış çocuklar için daha küçük boyutlara sahip olan bolahenk nısfiye ve süpürde gibi seçenekler daha doğru bir seçim sunuyor. Kısa boyluların daha kısa, uzun boyluların daha uzun ortalama boy yapısına sahip kişilerin ise ortalama boyutlardaki enstrümanları seçmesi özellikle başlangıç evresinde kullanım kolaylığı açısından büyük fayda sağlıyor.
Bu çok özel çalgının çeşitleri uzunluk dışında üretiminde kullanılan malzeme yapısına göre de farklılık gösteriyor. Geleneksel modellerin yapımında ağızlık kısmı için işlemesi oldukça zor olan manda boynuzu ve su kamışı kullanıldığı biliniyor. Bugün ise kamışın yanı sıra sağlıklı ve sert yapıdaki özel plastik malzemeler ön plana çıkıyor. Ney sesi bu özel malzeme ve tasarımlarla daha kararlı hale geliyor, akort kaynaklı sorunlar en aza iniyor.
Ney Bölümleri ve Fonksiyonları
Ney nasıl çalınır, diye merak edenlerin öncelikle üflemeli çalgının bölümleri hakkında bilgi sahibi olunması büyük önem taşıyor. Prensip olarak üç temel bölümden oluşan enstrüman, başpare denilen ağızlık, kamış bölümü ve enstrümanın sağlamlığını perçinleyen parazvane denilen parçadan oluşuyor. Ağızlık, nefesin doğru biçimde üflenebilmesini ve bu sayede arzu edilen sesin çıkarılabilmesini kolaylaştırıyor. Manda boynuzu, fildişi, şimşir ve abanoz gibi bazı özel ağaçlar ya da sert plastik malzemeden üretilebilen başparenin temizliği ve bakımı da büyük bir özen istiyor. Ağızlığın takılı olduğu kamış bölümü ise su kamışı kullanılarak üretiliyor ve çalgının gövde kısmını oluşturuyor. Kamış kısmında çoğunlukla 9 boğum bulunuyor ve altında bir, üstünde altı delik olmak üzere toplam 7 delik yer alıyor. Enstrümanın başı ve sonuna takılan parazvaneler ise zaman içinde oluşabilecek çatlama, deforme olma ya da şekil bozukluklarını önlüyor. Oldukça ince olarak metalden yapılan parazvaneler için bakır ya da pirincin yanı sıra gümüş de kullanılabiliyor. Parazvanenin kalınlığı enstrümandan çıkacak sesi de doğrudan etkilediğinden mümkün olduğunca ince parazvanelerin seçilmesi tavsiye ediliyor.
Hem ses performansını, hem kullanım ömrünü etkilediği için bu özel enstrümanın üretiminde kullanılan malzemeler büyük önem taşıyor. İnsan sesine en fazla benzeyen enstrüman olduğu söylenen üflemeli çalgıyı öğrenmek için bolca sabır ve zaman gerekiyor. Özellikle ilk dönemler ney dersleri almak, kurslara devam etmek kolaylaştırıcı oluyor. Ses çıkarması zor, püf noktaları oldukça fazla olan enstrümanı öğrenirken öncelikle hiçbir deliği kapatmadan ses çıkarmanın becerilmesi gerekiyor. Ney Metodu gibi kitaplar ya da özel ders CD’leri de öğrenmeye yardımcı olabiliyor. İlk defa ney satın alanlar için içinde metod ve eğitim DVD’lerinin yer aldığı setler de tercih edilebiliyor. Dersler ya da özel eğitim materyalleri ile kuralına uygun biçimde öğrenmek mümkün olurken, enstrümanı tutuş biçiminden üfleme tekniklerin pek çok temel bilginin yanı sıra ney notaları ile Türk müziği makamlarını da öğrenmek gerekiyor.
Yeni bir müzik aleti satın alırken, yanında özel aksesuarlar da almak gerekebiliyor. Ney aleti hassas bir yapıda olduğu için çanta içinde taşınması ve tutulması gerekiyor. Enstrümanların uzunlukları değişken olduğundan çalgıyı alırken bir çanta ile birlikte almak büyük avantaj sağlıyor. Çanta ve enstrümanı birlikte almak fiyat açısından da avantajlı bir durum oluşturuyor. Bu enstrümana merak salanlar ve yeni bir başlangıç yapmak isteyenler ise enstrüman ve çantanın yanı sıra eğitim materyallerine de ihtiyaç duyuyor. Eğitim setleri, özel DVD’ler ve CD takımları eğitim süreci için oldukça faydalı olabiliyor. Hepsiburada ürün gamı içinde yer alan bu tür setler, hem işlevsellik açısından fayda sağlıyor, hem de oldukça uygun fiyat seçenekleri sunuyor. Yeni başlayan setlerinin içinde ayrıca enstrümanın temizliği ve bakımı için ihtiyaç duyulan pek çok aparat da yer alıyor. Temizlik fırçası ve temizleme bezi gibi ürünler enstrümanın uzun süre ses kalitesini korumasını kolaylaştırıyor.
Ney Hakkında Rivayetler ve Köklü Tarihi
Ney aleti icra edenlere neyzen deniliyor ve neyzenler çoğunlukla adlarının önüne gelen bu sıfat ile anılıyor. Sultan 3. Selim ve Sultan Abdülaziz gibi tarihi kişilikler ünlü neyzenler olarak anılsa da, Türkiye’de bu enstrümandan söz edince akla gelen ilk isim Neyzen Tevfik oluyor. Yüzyıllardır Klasik Türk müziği, tasavvuf müziği, halk müziği ve dini müziklerde yoğun olarak kullanılan bu ney çalgısı hakkında pek çok rivayet bulunuyor. Ney üflemenin insan bedenine ruh üflemeyi simgelediği ya da enstrümandaki yedi adet deliğin özel bir anlamı olduğu gibi rivayetlerin yanı sıra, Mesnevi’nin giriş bölümünde detaylı biçimde bu çalgıya değiniliyor. İnsan sesine en yakın ses aralığında bulunan bu özel enstrüman ile ilahi bir mesaj verildiğini düşünenler de bulunuyor.
Doğrudan bu enstrüman olmasa da bilinen en eski nefesli çalgılar 7 bin yıl önce Sümer kültüründe yer alıyor. Sümerlerin kamış kullanılarak üretilen üflemeli enstrümanlara verdikleri nâ adı ile, bugünkü neyin adının kaynağı olan Farsça kamış anlamındaki nay ya da nâ sözcüğü tıpa tıp benziyor. Tarih boyunca neye benzeyen pek çok üflemeli çalgı farklı kültürlerde görülse de, bugünkü neye benzeyen ilk enstrüman M.Ö. 3000 yılına tarihleniyor. Orta Doğu dışında Asya’da da hem Çin, hem Türk kaynaklarında benzeri üflemeli enstrümanlar görülüyor.
Tasavvuf inanışında insan-ı kâmil olmayı simgelediği düşünülen ney aletinin yapım süreçleri ile insanın olgunlaşma süreçleri arasında bağ kuruluyor. Kamış parçasının ney haline gelene kadar geçirdiği aşamalar ile insanın gelişim süreçleri arasında benzerlik olduğu ifade ediliyor ve bu enstrümanın sesindeki hüznün kaynağına dair rivayetler dile getiriliyor. Ney hakkında Hz. Muhammed ile Hz. Ali arasında geçen rivayetler de bulunuyor. Bu rivayete göre, Hz. Muhammed tarafından ilahi bir sır Hz. Ali’ye söyleniyor ve sırrın yüküne dayanamayan Hz. Ali bu sırrı susuz bir kuyuya haykırıyor. Bu kuyuda büyüyen kamışların yüzyıllardır bu ilahi sırrı müziğe döktüğüne inanılıyor. Bu özel enstrüman kamıştan yapılmasına ve sade tasarımın bugüne kadar korumasına karşın, nefesli enstrümanlar içinde gelişmiş ses armonisi ile öne çıkıyor. Ney akort ve ses aralığı ile geniş bir armoni sunuyor, insan sesine çok yakın ses aralığı ile kusursuz bir müzik deneyimi yaşatıyor.
Ney Fiyatları ve Özel Aksesuarlar
Uzunluğuna ve kullanılan malzeme göre farklı özellikler taşıyan ve özel isimler verilen ney fiyat bakımından oldukça geniş bir skala sunuyor. Kamış, plastik, gümüş, pirinç, manda boynuzu gibi malzemelerden yapılabilen bu özel enstrümanın fiyatı da kullanılan malzemelere göre değişiyor. Kalitesi kamıştan geleneksel yöntemlerle yapılan ve parazvanesi değerli madenlerden olan modeller biraz daha yüksek fiyatlı oluyor. Gelişmiş el işçiliği içeren ve ustaların elinden çıkan enstrümanlar da yüksek fiyatlardan alıcı bulabiliyor. Özel yapıdaki sert plastikten yapılan enstrümanlar ise oldukça makul fiyatlarla satın alınabiliyor. Hem başlangıç için, hem de uzun süre konforlu biçimde kullanmak için sert plastik enstrümanlar pratik bir seçenek oluşturuyor. Bu enstrümanın üstadı olmuş neyzenler çok özel kamışlar kullanılarak, üstün bir el işçiliği ile üretilen modelleri tercih edebiliyor. Bu özel enstrüman henüz başlangıç seviyesinde olanlar için özel ve uygun fiyatlı seçenekleriyle öne çıkıyor. Başlangıç egzersizleri için plastikten yapılmış boğumsuz kız neyler de tercih edilebiliyor.
Yeni bir ney alırken dikkat edilmesi gereken noktaların başında akort özellikleri geliyor. Üflemeli çalgıların akordu sonradan yapılamadığı için akordu doğru yapılmış çalgıların satın alınması gerekiyor. Sert plastik malzemeden yapılan çalgılar daha stabil bir ses kalitesi ve akort sağladığı için bu konudaki sorunlar en aza iniyor. Kamış enstrümanlarda ise akordun doğru yapıldığından emin olunması gerekiyor. Bu nedenle güvenilir markaların yüksek kaliteli ürünlerinin tercih edilmesi büyük önem taşıyor. Bu özel enstrümana ve felsefesine ilgi giderek arttığı için turistik amaçlarla yapılmış göstermelik ürünlerden uzak durulması, süs eşyası niteliği taşıyan modellerin alınmaması tavsiye ediliyor. Bu özel üflemeli çalgının önemli ve hassas bir müzik enstrümanı olduğunun akıldan çıkarılmaması tavsiye ediliyor.
Üflemeli çalgının parçaları gerektiğinde ayrı ayrı da satın alınabiliyor. Zamanla yıpranan ağızlık kolayca yenilenebilirken, satın alınan kılıfların korumalı özellik taşıması gerekiyor. Neme, ısıya, toza ve diğer olumsuz etkenlere karşı tam koruma sağlayan kılıflar, özellikle kamıştan yapılan özel enstrümanlar için büyük önem taşıyor. Farklı markaların değişik modeller sunan enstrümanları arasından herkes kendi istediği bir modeli rahatça seçebiliyor. Her ihtiyaca ve beğeniye uygun enstrümana kolayca erişme imkânı sağlayan Hepsiburada, özel set seçenekleriyle de büyük beğeni topluyor. Ney ile birlikte çanta, metot ve özel eğitim DVD’lerinin yer aldığı setler, özellikle yeni başlayanlar için oldukça pratik çözümler sunuyor. Hepsiburada’nın geniş ürün yelpazesi içinde farklı uzunluk ve özelliklerdeki enstrümanlar makul ney fiyatları ile kolayca satın alınabiliyor.
Neden ‘Ney Üfleme’ Deniyor?
Hemen bütün müzik aletleri için “çalmak” mastar fiili kullanılırken, ney söz konusu olduğunda “üflemek” kavramı tercih ediliyor. Kaynağı bu özel enstrüman ile ilgili efsane ve rivayetlerde olan bu tercih arkasında ilahi bir yaklaşım bulunuyor. İslam inanışında insan yaratılırken Allah’ın insan ruhunu bedene üflemiş olmasıyla paralellik kurulurken, ney üflenirken “Hû” sesi çıkarılması da bu inanışı güçlendiriyor. İlahilere eşlik etmesi yanında enstrümantal olarak da dinlenen ney, inanç dünyası içinde özel bir yerde bulunuyor. Mevlana’nın en ünlü eseri Mesnevi’nin girişinde 16 satır olarak değindiği ve ilerleyen ciltlerde uzun uzun anlattığı bu eşsiz enstrüman, sesinde bulunan huzur ve içtenlik ile de öne çıkıyor.
Herkes Ney Üfleyebilir mi, Nasıl Öğrenebiliriz?
Ney çalgısı öğrenmesi zor bir enstrüman olarak bilinse de, günlük yarım saatini ayırarak gerekli çalışmaları yapan herkes tarafından öğrenilebiliyor. Bu enstrüman için güçlü bir nefese sahip olmaktan ziyade nefesi kontrol edebilmek önem taşıyor. Düzenli çalışma ile bu özellik kazanılabiliyor ve enstrümanı öğrenmek kolaylaşıyor. Öğrenim süreci için öncelikle akordu düzgün yapılmış bir enstrüman gerekiyor. Yanlış akortlu bir enstrüman ile başlamak sonrası için büyük sorunlara neden olabiliyor. Ney dersi almak ya da kursa gitmek büyük fayda sağlayabiliyor. Enstrüman çalışmalarının düzenli yapılması, ara verilmemesi ve sabırlı olunması da büyük önem taşıyor. Özel ders ya da kurslar kadar etkili olmasa da, kişisel tercihe göre metod kitapları, online dersler, eğitim DVD’leri de öğrenme sürecinde oldukça faydalı olabiliyor.
Ney Bakımı ve Yağlaması Nasıl Yapılır?
Oldukça hassas bir enstrüman olan neyin gövde kısmında kullandıkça bazı biçim bozuklukları ya da deformasyonlar görülebiliyor. Aşırı sıcağa maruz kalan kamışlarda da şekil bozulmaları olabiliyor. Gövdesinde deformasyon olan enstrümanlara müdahale edilmemesi, özellikle yaşı olan enstrümanların mutlaka ustalarına götürülmesi gerekiyor. Tıpkı sıcak gibi nem de enstrümana büyük zarar veriyor. Çalgının nemli ortamlarda uzun süre durmaması ve kullanılmadığı zamanlarda mutlaka çanta içinde muhafaza edilmesi tavsiye ediliyor. Enstrümanın düzenli aralıklarla bakımın yapılması ve gerekli olduğunda yağlanması da büyük önem taşıyor. Çatlama ya da deformasyon gibi sorunların önüne geçen yağlama işlemi, aynı zamanda ses kalitesinin de korunabilmesini sağlıyor. Yağlamanın özellikle gövdenin iç kısmına yapılması ve içi tamamen yağ ile doldurulan çalgının bir süre böyle beklemesi gerekiyor.
