Müzik Türüne Göre Çeşitlilik Gösteren Klarnetler
Anadolu’da gırnata olarak da bilinen ve dinleyenlere sunduğu müzik keyfi bakımından eşsiz anlar yaşatan klarnet, nefesli çalgılar grubunun en dikkat çeken enstrümanları arasında yer alır. Parçalı bir alet olan klarnet, ortaya çıkardığı ses bakımından beş farklı çeşide ayrılır. Sol klarnet, la klarnet, mi bemol klarnet, si bemol bas ve si bemol klarnet olarak belirlenen ses türlerinin her biri farklı özellikler taşır. Bu durum klarnet çalmaya yeni başlayan sanatçılar için pek ayırt edici olmasa da detaylı bilgiye sahip olduktan sonra hangi klarnetin kendileri için daha uygun olacağına karar vermek oldukça kolaylaşır. Türler arasında en bilinen ve yaygın olarak kullanılan modeller si bemol ve sol klarnettir. Eğer satın alacağınız klarnet ile farklı tarzlarda müzik yapmak gibi bir amacınız yoksa, bu iki çalgı türü arasından kullanım alanınıza uygun bir seçim yapabilirsiniz. Sol klarnet modelleri daha çok Türk Sanat Müziği ile uğraşanlar tercih eder. Si bemol klarnetler ise ağırlıklı olarak Batı Müziği ve Balkan Müziği ile kusursuz bir bütünlük yakalar. Ancak müzik türüne göre mutlaka belirlenen modelin alınması gerekmez. Her iki müzik aletiyle de tüm müzik türleri başarılı bir şekilde icra edilebilir. Kullanım amacı doğru olan klarnetin tercih edilmesi ise ileri seviyelerde çok daha iyi seslerin çıkmasını sağlar.
Sol klarnetler ile si bemol klarnetler arasında birkaç küçük temel farklılık bulunur. Örneğin, si bemol klarnetler sol klarnetlere göre fiyat bakımından daha uygundur. Henüz çalmak istenilen müzik türü seçilmediyse ve çok geniş bir bütçe ayrılmadıysa, si bemol klarnet modelleri tercih edilebilir. Si bemol klarnetler sol klarnetlere göre daha kısa formda üretilir. Ayrıca bemol olanların çok daha tiz bir ses karakteristiği bulunur. Birbirinden farklılık gösteren bu iki türün klarnet notaları da değişiklik gösterir. Si bemollerde herhangi bir tuşeye basıldığında fa sesi alınırken, aynı işlem sol klarnette uygulandığında re sesi elde edilir. Aynı zamanda her klarnetteki nokta yerleri, ses delikliklerinin dizilişi ve mandalların yerleri de farklılık gösterir. Bu nedenle çalmak istenilen müzik türüne karar verildikten sonra uygun modelin satın alınması hem klarnet öğrenmeyi hem de klarneti doğru icra etmeyi için büyük oranda kolaylaştırır.
Tona Etki Eden Ağaç Türü
Klarnet satın alırken kullanım amacının yanında klarnetin hangi malzemeden üretildiği de göz önünde bulundurulması gereken önemli konular arasında. Klarnetin yapımında tercih edilen ağacın türü ortaya çıkan tonu doğrudan etkiler. En kaliteli ve en güzel tonların çıktığı klarnet modelleri abanoz ağacından üretilir. Abanoz ağacının değerli olması, abanozdan imal edilen klarnetlerin fiyatını da yükseltir. Dolayısıyla özellikle klarnet çalmaya yeni başlayacak ve kısıtlı bütçeye sahip olan sanatçılar gül ağacı gibi modelleri tercih edebilir. Gül ağacı, kalite olarak listenin ikinci sırasında yer alır. Bu malzemelere ek olarak bakalit, metal ve ebonitten üretilen klarnet modellerine de rastlanabilir. Bakalit modeller görüntü itibariyle abanoz klarnetler ile büyük oranda benzerlik gösterir. Buna karşılık yabancı markalara ait bakalit klarnet ile yerli üretim metal klarnet arasında kararsız kalınırsa, metal klarnetin tercih edilmesi önerilir.
Gerek karakteristik yapısı gerekse güzel ses tonlarına sahip olan abanoz ve gül ağacından klarnet modelleri, aynı zamanda uzun vadeli yatırım olarak da görülebilir. Kaliteleri ve uzun yıllar boyunca dayanıklı kalan yapılarıyla rahatça kullanılabilir. Abanoz ya da gül ağacı modeller bütçenizi aşıyorsa, metal, plastik, bakalit ya da abanoz tozundan üretilen modellere yönelebilirsiniz. Malzeme çeşitliliğinde olduğu gibi farklı markalardan tarafından üretilen çeşitli klarnet modellerine de ulaşabilirsiniz. Eğer bütçe değil de ses tınısının kalitesi ve tok olması çok daha önemli bir konu ise tercihinizin kesinlikle kaliteli ağaçlardan üretilen klarnetlerden yana olması gerekir. Bu tarz klarnetler dayanıklı malzeme yapısının yanında, çıkardığı ses türü itibariyle de kusursuz bir kullanım imkanı sunar. Her iki durumda da popüler ve kaliteli markalardan alınan her çeşit model uzun yıllar boyunca güvenle kullanılabilir. Ayrıca popüler ve tanınmış markalardan alışveriş yapmanız, ileride ihtiyaç duyulan yedek parça ve bakım desteğinde de çeşitli avantajlar sunar. Böylece klarnet ile ilgili bir sorun oluştuğunda tüm bakım ve yenileme işlemleri güvenle yapılabilir.
Performansı Artıran Klarnet Aksesuarları
Klarnetin modelinin yanı sıra sahip olduğu parçaların ve aksesuarların da performans üzerinde doğrudan bir etkisi bulunur. Özellikle kısıtlı bütçe nedeniyle uygun fiyatlı alınan klarnet için mutlaka iyi bir bek seçilmesi gerekir. İyi bir bek, klarnetin yapısını değiştirerek ürünü tamamen farklı bir havaya sokar. Klarnetin can damarı olan bu parça, sesleri kolay üflemekten pürüzsüz seslerin ortaya çıkmasına kadar oldukça büyük bir iş üstlenir. Bu nedenle eserlerinizin çok daha kaliteli olmasını istiyorsanız, bu detaya özen göstermelisiniz. Klarnet beki dışında klarnetin güvenli bir şekilde taşınmasına yardımcı olan çanta gibi farklı aksesuarlara da ihtiyaç duyulur. Klarnet çantaları, müzik aletinin taşınma sırasında hasar görmesini ve hassas olan parçalarının bozulmasını önleme konusunda oldukça fayda sağlar. Bütçe doğrultusunda klarnet için alınması gereken aksesuarların sayısı daha da fazla artırılabilir.
Sanatçılar arasında ağızlık olarak da bilinen bekler, markalar tarafından birçok türde üretilir. Geniş ürün yelpazesi sayesinde ise yorumcular kendilerine uygun olan modeli çok rahat seçebilir. Bekler aynı marka tarafından üretilmiş olsa da işçilik ve malzeme farklılığı bakımından çeşitli değişiklikleri bünyesinde barındırır. Bu nedenle yorumcunun değil, bekin klarnetçiyi bulacağına inanılır. Ağız yapısına ve üfleme tekniğe göre uygun modelin seçilmesi, eseri kusursuz bir şekilde sergilemek konusunda sanatçıya büyük avantaj sağlar. Bek dışında klarnetin sesine etki eden etmenlerin başında kamış seçimi de gelir. Başlangıç seviyesindeki kullanıcıların rahat kullanım sağlanabilmesi için 1 numaralı kamışlar üretilir. İlerleyen dönemlerde ise bu numarayı yükseltecek alternatifler bulunur. Tüm bunların yanında kamış ile bek arasındaki mesafenin de önemi oldukça büyüktür. Ağızlıkların uç kısmındaki uzunluk artmaya başladıkça çıkan seslerin kulağa doğru gelebilmesi için sert numaralı kamışlarla kullanılması gerekir. Durum böyle olunca, uzun ağız açıklığı bulunan beklerde sert, kısa açıklık bulunan beklerde ise yumuşak kamışın tercih edilmesi gerekir.
Caz ve senfonik orkestralarda kullanılan bas ve mi bemol klarnetlerin ağırlıkları si bemole göre farklılık gösterir. Bu durumda da kullanılan ağızlıklar birbirinden farklılık gösterir. Ayrıca çok daha küçük boyutta olan mi bemol klarnetlerde de farklı ağızlık çeşidinin kullanılması gerekir. Bas klarnetlerde kullanılan ağızlık modelleri bemol klarnetlerin yanında çok daha büyük bir yapıda tasarlanır. Yapısı gereği bas klarnetlere ağızlık seçmek diğer tüm modellere nazaran çok daha fazla zorluk yaşatır. Doğru ağızlığın seçilememesi durumunda üfleme sırasında ortaya istemsiz olan bazı sesler çıkabilir. Özellikle daha önce si bemol klarnet çalan sanatçılar, bas klarnete geçtiklerinde bir hayli zorluk yaşar. Çünkü küçük olan ağızlıklardan büyük olan yeni modele alışmak biraz zaman alır. Eğer alışma sürecini hızlandırmak istiyorsanız, bas klarnetin ağızlığı ile mümkün olduğunca uzun ses üfleme egzersizleri yapabilirsiniz. Bunun yanında dudak hareketlerini eski kullandığınız klarnete göre daha az baskıda tutmaya gayret edebilirsiniz.
Kişiye ve Klarnete Uygun Ağızlık Seçimi
Klarnet sanatçısının eseri yorumlamasında etkili olan ağızlık, yorumcusunun en çok dikkat etmesi gereken noktalardan biri. Dolayısıyla seçilen ağızlığın klarnetle birlikte sanatçıya da uygun olması gerekir. Müzik türüne göre farklılık gösteren klarnet modellerinde olduğu gibi birçok alternatifi bulunan ağızlıklarında çeşitleri değişkenlik gösterir. Caz müziğinde kullanılan ağızlık çeşitleri, standart modellerin yanında daha çok uç açıklığına sahip olacak şekilde üretilir. Bunun yanı sıra klasik eserler sergilenen bir orkestrada ise uç açıklığının fazla olmadığı ürünler tercih edilir. Özellikle ABD’deki orkestralarda ise 442 Hz ya da 443 Hz yerine 440 Hz olan ağızlık kullanılır. Daha önce hiç kullanılmamış yeni bir ağızlık, ilk zamanlarda sanatçıya istediği verimi vermez. Ağızlığın sunmuş olduğu özelliklerden yeterli verimin alınabilmesi için uzun ses çalışmalarının yapılması gerekir.
Ürünün doğru tonda olması, kolay çalmaya uygun olması ve yorumcunun tarzıyla bütünlük oluşturması, bir ağızlığın kaliteli ve iyi bir performans gösterdiğinin en önemli kanıtı olarak görülür. Kısa uç açıklığı bulunan ağızlıkların nefes, dudak ve diyafram kontrolü, uzun uç açıklığı bulunan modellerde göre çok daha kolay denebilir. Eğer sanatçı orkestrada çalmıyorsa ve sert kamış kullanmıyorsa, işi zorlaştırmamak adına uzun uç açıklığı bulunan ağızlıklardan kaçınması gerekir. Daha az dudak kontrolü gerektiren kısa uçlu ağızlıklar, yumuşak kamışlarla kullanıldığında caz müzik türü için kullanılabilir. Kısa ve uzun ağızlıkların yanı sıra orta uç açıklığa sahip olan ağızlıklar da bulunur. Bu ürünler genellikle klarnet çalmaya yeni başlayanların seçebileceği en ideal tercihler arasında gelir. Orta açıklıktaki bir ağızlık ile üst oktav geçiş seslerine çıkmak ve müzik aletini başarılı bir şekilde çalmak bir hayli kolaylaşır.
İlk kez klarnet ağızlığı alınacağı zaman ağızlığın klarnet seslerini doğru bir şekilde entonasyon ile çıkarıp çıkarmadığını kontrol etmek gerekir. Birçoğu fabrikasyon üretimi olan ürünlerin modelleri ve markaları aynı olsa dahi çıkarılan sesin rengi ve entonasyonu değişkenlik gösterir. Bu nedenle doğru ürünü bulabilmek için farklı yollarla entonasyonu test edebilirsiniz. Bunun için de ilk olarak elektronik akor desteği alabilirsiniz. Ayrıca oktav tuşları ile çalma yöntemi de denenebilir. Bu işlem ile klarnetin ses aralıkları test edilir. Ağızlık seçiminde uzun sesin yanı sıra farklı sololar çalınarak ya da farklı ısınma çalışmaları yaparak da doğru ürünün hangisi olduğuna karar verilebilir.
Klarnet Çalmanın İpuçları
Bütün enstrüman çeşitlerinde olduğu gibi iyi bir klarnet çalabilmenin de en temel koşulu klarneti tanımaktan geçer. Bu nedenle klarnet çalmaya başlamadan önce klarnetin parçalarını incelemek ve 10 dakika boyunca onunla vakit geçirerek tanımaya çalışmak oldukça fayda sağlar. Bunun için de ilk olarak klarnetin bölümleri ve parçaları hakkında bilgi edinmeyle işe başlayabilirsiniz. Daha önce hiç klarnet kullanmamış kişilerin ağız ve yüz kasları, profesyonel sanatçılara göre daha zayıf çalışır. Aradaki açığı kapatmak için düzenli olarak pratik yapmak bu becerinin zaman içinde kazanılmasına yardım eder. Doğru ses frekansının ve tonunun ortaya çıkması için klarnet çalarken tekniğe ve çalışın gelişimine de epey bir ihtiyaç duyulur. Düzenli olarak ses çalışmalarının yapılması bu konuda epey fayda sağlar. Klarneti ağzınıza uygun pozisyona yerleştirerek ve bu pozisyonda sabit bir şekilde kalarak uzun ses üflemeye çalışabilirsiniz.
Hayalini kurduğunuz sanatçılar gibi klarnet çalmada usta olabilmek için kesinlikle çok çalışmalı ve düzenli egzersizler yapmaya devam etmelisiniz. Ses tonu çalışmalarının dışında klarnetin hakimiyetini kurabilmek için parmak çalışmalarına da odaklanmanın yararı bulunur. Ayrıca doğru seslerin çıkabilmesi için sanatçıların kendilerine uygun ve doğru üfleme tarzını geliştirmeleri gerekir. Bu noktada ise devreye yine egzersizler girer. Çalışma sırasında klarnette “tü” sesini çıkarmak doğru basıncın yakalanmasına yardım eder. Klarnete çok daha baskı uygulandığında ise ses yüksek ve tiz çıkar. Bas sesi çıkarmak için de dudakların mümkün olduğunca serbest bırakılması gerekir.
Profesyoneller gibi klarnet çalabilmek için uygulanan birçok çalışma metodu bulunur. Türkiye’deki sanatçılar tarafından çoğunlukla askeri çalış dedikleri bir teknik kullanılır. Bu teknikte ağızlık alt dişlere değdirilir ve üstteki dişlerden destek alınarak uygulanır. Bu işlemlerin yapıldığı sırada alt dudak içeriye doğru bükülür. Yerleştirilen ağızlığın 1 santimetrelik kısmı dışarıda kalır. Askeri teknik kadar çok tercih edilmese de Fransız çalma tekniği de bir başka çalışma metodu. Üst ve alt dudakların içeriye büküldüğü bu teknikte ağızlığın yerleşimi dişlere değmeyecek şekilde konumlandırılır. Teknikte ağızlığın 1,5 santimetresi dışarıda bırakılır.
Klarnet çalma tekniklerinin yanı sıra doğru ve net sesler elde edebilmek için klarnetin tutuş biçimi de büyük bir önem taşır. Bu bağlamda klarnete basan parmakların serbest ve rahat olması dikkat edilmesi gereken bir detay olarak görülür. Dolayısıyla klarneti düzgün bir şekilde kavrayabilmek için bütün yük başparmaklarda olmalıdır. Klarnet ağırlıklı olarak sağ el yukarıda olacaksa sol el de alt bölümü kavrayacak şekilde kullanılır. Aynı zamanda klarnet çalarken doğru oturma pozisyonunun da bulunması üflemenin doğru şekilde olabilmesi için oldukça önem taşır. Klarneti oturarak çaldığınızda kambur olarak, ayakta çaldığınızda ise eğimli durarak çalarsanız diyaframınızı daha verimli şekilde kullanırsınız.
Klarnet Satın Alırken Dikkat Edilmesi Gereken Püf Noktalar
Klarnetle birlikte satın alınan tüm müzik aletlerinde istenilen müziğin ortaya çıkarılabilmesi için enstrümanın kaliteli olmasına dikkat edilmeli. Kalitesiz bir enstrüman uzun süre dayanmayacağı gibi ses kalitesi de yeterli düzeyde olmaz. Çalmaya yeni başlayan sanatçılar ilk başlarda klarnetlerin kalitesinin nasıl olduğunu fark edemeyebilir ve çalmayı engelleyecek durumları tespit edemeyebilir. Ancak bu durum ilerleyen zamanlarda sanatçının kendini geliştirmesini engeller.Klarnetin kalitesinden şüphe etmek istemiyorsanız, abanoz ya da gül ağacından yapılmış olan modeller şüphesiz tercih edebileceğiniz en iyi ürünlerdir. Klarnetin temizlik konusunda sorun çıkarmasını istemiyorsanız ise bakalit klarnetlere yönelebilirsiniz. Diğer bir konu ise damarlı yapıda olan klarnetleri satın alırken bu damarlar arasında çatlaklar olmamasına dikkat etmek. Aynı şekilde mekanizması kaliteli, yay kısımları yumuşak ve perdeleri yamuk değil düzgün olmalı. Amati, Cremonia, Bohemia, Helena Mia, Nuvo, Bonson ve daha pek çok markanın bulunduğu klarnetler arasından kaliteli, kullanım amacınıza uygun ve avantajlı klarneti kolayca bulabilirsiniz.
Klarnet kaç bölümden oluşur?
Klarnet bek, kamış, üst gövde, alt gövde ve kalak olmaz üzere beş farklı bölümden meydana gelir.
En Çok Temas Edilen Parçalardan Olan Kamış Nasıl Temizlenmeli?
Kamışların dört ya da beş kullanımdan sonra uç kısımlarda lekeler ve kararmalar oluşur. Eğer kamışınızın çıkardığı tınıdan memnunsanız ve değiştirmek istemiyorsanız, kamışı yıkayabilir ya da ılık su içinde birkaç dakika bekleterek kararan bölümleri temizleyebilirsiniz. Ancak kamışın tonunun sertleşmemesi için sıcak su kullanmaktan kaçınmalısınız.
Klarnet Fiyatlarının Birbirinden Farklılık Göstermesinin Sebebi Nedir?
Üretilen her bir klarnetin sesi ve çıkardığı ton farklı olduğu için ürünler birbirinden ayrılır. Bu ürünlerin fiyatını ise klarnetin kalitesi, üretiminde kullanılan malzeme ve içinde bulunan parçalar belirler.
