Sıvı yağlar yemek pişirme, fırınlama işlemlerine ek olarak salata sosları, mayonez, kurabiye kek gibi birçok gıdada kullanılır. Sıvı yağ çeşitleri arasında yaygın olarak ayçiçek yağı, zeytinyağı, mısırözü yağı tercih edilir. Bunlar yağ değirmenleri kullanılarak bitkilerden çıkarılır, saflaştırılır. Her bitkisel yağ kendine özgü aromalar içerir ve farklı özellikler gösterir. Bu sebeple her yemeğe farklı katkıları olur. Örneğin soğuk mezelerin olmazsa olmazı zeytinyağıdır. Çünkü zeytinyağı soğuduğu zaman da lezzetlini korur. Böreklere ise ayçiçek yağı çok yakışır. Ayçiçek yağının aroması çok hafiftir ve lezzeti gölgelemeden böreği kızartır. Sıvı yağların en büyük avantajı tereyağı, kuyruk yağı gibi hayvansal doymuş yağ kaynaklarına alternatif olarak kullanılmasıdır. Bu yağların kullanıldığı her yerde sıvı yağ çeşitleri de kullanılabilir ve sıvı yağlar yiyeceklerin daha hafif olmasını sağlar. Daha kolay sindirilebilir ve mideyi rahatsız etmez. Doymuş katı yağlar da oldukça sağlıklıdır. Ancak bazı durumlarda kalp sağlığını olumsuz etkileyebilir ve kolesterol gibi sorunlara sebep olabilir. Ayrıca popüler görüşün aksine vücudun her besine olduğu kadar yağa da ihtiyacı vardır. Bu sebeple diyetisyenler tarafından hazırlanan diyet listelerinde belirli miktarda sıvı yağ kullanıldığı görülür. Sıvı yağlar, bitkilerden aldığı lezzetle yemeklere hoş bir aroma katar.
En Önemli Enerji Kaynağı Sıvı Yağlar
Bitkilerin özünden üretilen yağların her biri oldukça lezzetlidir. Bu sebeple yemekleri çok daha lezzetli hale getirir. Ancak sıvı yağların tek avantajı lezzetli olmaları değildir. Yağların tamamı, vücuda ihtiyacı olduğu enerjiyi sağlar. Sıvı yağın faydaları, zengin bitkisel kaynaklı minerallerden gelir. Mineraller sayesinde sıvı yağlar, maksimum enerji üretimini desteklerken bağışıklık sistemini korur. Omega 3 ve Omega 6 yağ asitlerini vücut kendisi üretemez. Dolayısıyla dışarıdan alması gerekir. Bitkisel yağlar Omega 3, Omega 6 gibi faydalı yağ asitlerini içerir. Bu yağ asitleri sayesinde sıvı yağlar iyi kolesterolü arttırarak kalp, kemik sağlığını, solunum ve bağışıklık sistemini korur. Ayrıca Omega 3’ten zengin olan kanola yağı gibi yağ çeşitleri iyi bir anti inflamatuvardır. Aynı zamanda A, D, E ve K vitaminleri sadece yağda çözünürler. Bu sebeple sıvı yağdan tamamen kısıtlanan bir diyetle vücuda bu vitaminleri almanın yolu yoktur. Bu vitaminler sadece sıvı yağlarla pişirilen ve bu yiyecekleri içeren vitaminlerle alınabilir. Bunlara ek olarak sıvı yağlar, trans yağ içermez. Sıvı yağlar, sağlıksız yağlara da önemli bir alternatiftir. Sağlıksız yağların aksine her sıvı yağ üretildiği bitkinin özelliklerine göre farklı faydalı mineralleri içerir. Bu sebeple sağlıklı beslenmenin en önemli koşulu olan tam gıdanın alınabilmesi için protein ve karbonhidratlarla birlikte sıvı yağ çeşitlerinin de farklı farklı kullanılması gerekir. Dünya sağlık örgütüne göre günlük öğünlerin enerjisinin yüzde ellisi karbonhidratlardan, yüzde onbeşi proteinlerden, yüzde yirmisi de sağlıklı yağlardan oluşmalıdır.
Sıvı Yağ Fiyatları ve Çeşitleri
Sıvı yağlar birçok yemeğin tamamlayıcısıdır. Sotelemeden kızartmaya kadar çok çeşitli pişirme tekniklerinin her birinde büyük rol oynar. Doğru yemekte doğru sıvı yağı seçmek yemeğin lezzetini daha fazla artırır. Örneğin zeytinyağının dumanlanma noktası diğer yağlardan daha düşüktür. Kızaran zeytinyağının aroması ve sağlıklı özellikleri azalır. Ancak, bilinenin aksine kızartmada zeytinyağının kullanılması zararlı değildir ve tercih edilebilir. Yine de ayçiçek veya mısırözü yağının dumanlanma noktası daha düşük olduğu için kızartma esnasında daha çok konfor sağlar. Fakat şefler tarafından, zeytinyağı yiyecekler aroma verdiği için soteleme yönteminde zeytinyağının kullanılması önerilir. Bu nedenle yağları pişirilecek yemek çeşidine göre seçmek en doğru yöntemdir. Sıvı yağların en sık kullanılanlarını zeytinyağı, mısırözü yağı, ayçiçek yağı, kanola yağı, fındık yağı oluşturur. Bunlara ek olarak yemeklere lezzet katan ve cilt bakımında da kullanılabilen birçok sağlıklı bitkisel yağ çeşidi vardır. Bunlar arasında en popüler olanı Hindistan cevizi yağı oluşturur. Ek olarak çörek otu yağı, avakado yağı gibi birçok yağ bulunur. Zaruri ihtiyaçlar listesinde olan zeytinyağı ve ayçiçek yağı gibi sıvı yağ fiyatları değişkendir ancak ulaşabilecek rakamlarla sunulur. Örneğin, riviera zeytinyağı sızma zeytinyağına göre daha ekonomiktir. Hindistan cevizi yağı gibi yağların fiyatları ise daha nadir bulunan bir meyveden üretilmesi sebebiyle daha özel fiyatları içerir.
Sebze Yemeklerinin Vazgeçilmezi Zeytinyağı
Sıvı yağ çeşitleri içerisinde en popüler olanı zeytinyağıdır. Ağaçtan toplanan zeytinlerin öğütme aşamasından sonra yoğurma aşaması ile elde edilir. Yoğurma aşaması ne kadar uzun sürerse zeytinyağının aroması da o kadar fazla olur. Yoğurma işlemi esnasında, zeytinler üzerinde ısıl işlem uygulanırsa o zeytinyağı soğuk sıkım olarak adlandırılmaz. Soğuk sıkım zeytinyağı çeşitleri belirli bir sıcaklığı geçmeyerek elde edilir. Zeytinyağı çeşitleri üç farklı türe ayrılır. Naturel sızma zeytinyağı hiçbir kimyasal işlem uygulanmadan üretilmiş olandır. Naturel sızma zeytinyağı üretiminde toplanan zeytinler yirmi dört saat içerisinde kullanılır. Yoğurma işlemindeki sıcaklık 28°C’nin altında tutulur. Sızma zeytinyağının asit oranı en fazla yüzde bire kadar çıkar. Bu zeytinyağında zeytin tadı ve aroması oldukça net hissedilir ve zeytinyağı boğazda buruk bir tat bırakır. Buruk tadın net şekilde hissedilmesi için salatada, başlangıçta ya da zeytinyağlı yemekte, soğuk şekilde son dokunuş olarak kullanılması önerilir. Naturel sızma zeytinyağı etiketlerinde extra virgin olive oil yazısı da görülür. Diğer lezzetli zeytinyağı çeşidi ise virgin olive oil yani naturel birinci zeytinyağıdır. Naturel birinci zeytinyağı da naturel sızma ile aynı yöntemlerle üretilir. Üretiminde biraz daha olgunlaşmış zeytin kullanılır. Zeytinyağının asit oranı en fazla yüzde bir olur. Tadı, sızma zeytinyağına göre daha hafiftir. Hem sıcak hem de soğuk yemeklerde kullanılabilir. Rafine ve riviera zeytinyağı ham zeytinyağı türleri arasında yer alır. Dumanlanma derecesi, sızma zeytinyağına göre daha yüksektir. Bu sebeple kızartmalarda zeytinyağı kullanımı için de rahatlıkla tercih edilebilir. Bu zeytinyağlarının asit oranı ise en fazla yüzde ikidir. Zeytinyağlar elde etme ve zamanına göre de erken hasat, taş baskı, soğuk sıkım, filtresiz ve organik sıkma zeytinyağı gibi türlere ayrılır. Zeytinyağı en sağlıklı sıvı yağ çeşitleri arasında yer alır. Kilo kaybına, cilt sağlığına, güçlü metabolizmaya, kalp sağlığına destek verir. Tüm zeytinyağ çeşitleri hem sprey formunda hem de 250 gram ile 5 litre arası şişe modelleri ile piyasaya sürülür.
Ayçiçek Yağı E Vitamini Kaynağı
Ayçiçek bitkisinin tohumlarından elde edilen ayçiçek yağı, ham yağ rafine edilerek üretilir. Rafine işlemi ayçiçek yağını hem daha lezzetli hem de daha sağlıklı hale getirir. Ayçiçek yağı E vitamininden en zengin besinlerin arasında yer alır. İçerdiği E vitamini sayesinde bağışıklık sistemini güçlendirir. E vitamini ile birlikte içerdiği A vitamini ve yağ asitleri sayesinde tam gıda niteliği gösterir. Ayçiçek yağı yüzde altmış altı oranında çoklu doymamış yağ içerir. Son derece hafif bir yağdır ve sindirimi kolaydır. Antibakteriyel özelliğe sahiptir ve mideyi asla rahatsız etmez. Fazla yağ tüketiminde mideyi rahatsız eden şey aslında yağın yanmış olmasıdır. Bu sebeple bir kere kızartmada kullanılan sıvı yağ çeşitlerinin hiç birisinin tekrar kullanılmaması mide rahatsızlıklarını önlemede yardımcı olur. Ayrıca ayçiçek yağının dumanlanma sıcaklığı 230 °C’ye kadar çıkabilir. Bu sebeple kızartmada kullanılan sıvı yağ çeşitleri arasında en popüler olandır. Ayçiçek yağında da soğuk presleme ve sıcak presleme yöntemi kullanılır. Sıvı yağ markaları tarafından genellikle soğuk sıkım yöntemi tercih edilir. Soğuk sıkım ayçiçek yağı genellikle altın sarı renginde, sıcak presleme yöntemiyle elde edilen ayçiçek yağı ise daha kırmızımsı görünür. Üretim yöntemleri farklı olsa da her ikisi de oldukça sağlıklıdır. Ayçiçek yağı tereyağının kullanıldığı her yerde, tatlılarda, salatalarda, soslarda kullanılabilir.
Mineral Kaynağı Olan Mısırözü Yağı
Sıvı yağ fabrikaları mısırözü yağını, ayıklanan mısır tanelerini presleyip yağını çıkararak ve ham yağı rafine ederek elde eder. Tıpkı ayçiçek yağı gibi E vitamininden zengin olan mısırözü yağı ek olarak A, B, K vitaminleri ile birlikte kalsiyum, potasyum, magnezyum, fosfor, çinko, demir mineralleri açısından da zengindir. Mısırdan gelen vitamin ve mineralleri sayesinde vücuda enerji ve zindelik verir. Hem sindirim sistemine hem de kalp sağlığına olumlu etkiler sunar. Bu nedenle dünyada en çok kullanılan sıvı yağ çeşitleri içerisinde ilk sıradadır. Ayrıca, fitositeroller, Q9 ve Q10 koenzimlerini içermesi ile diğer alternatifleri arasında ön plana çıkar. Bunlara ek olarak yüzde altmış çoklu doymamış yağ yüzde otur tekli doymamış yağları içerir. Mısır lifli bir gıdalar arasında yer aldığı için mısırözü yağı da lifli özellikler içerir ve bir tatlı kaşığı mısırözü yağı sadece 45 kaloridir. Bu özelliği ile kilo vermeye yardımcı yağlar arasında yer alır. Mısırözü yağının dumanlanma sıcaklığı 240 derece kadar çıkar. Bu nedenle kızartma yağı olarak güvenle kullanılabilir. Hafif yağlardan biridir, pişirme işlemi sırasında yemeğin tadını etkilemeyen çok hafif bir aroma verir, kokusu ise yok denecek kadar azdır. Bu sebeple fesleğen, nane gibi bitkilerin yağı çıkarılırken rahatlıkla kullanılabilir. Bitki özleri ile birebir uyumu yakalar. Mısırözü yağı ile çıkarılan bitki yağları yemeklere lezzet katar. Örneğin yoğurtlu herhangi bir soğuk salata hazırlarken, mısırözü yağında dereotunu hafifçe kızartıp süzebilir, soğuduktan sonra yoğurtlu salataya ekleyebilirsiniz. Ayrıca alternatif tadı, mısırözü yağının içinde dereotunu bir süre bekleterek de yakalayabilirsiniz. Bunların dışında mısırözü yağı kıvamlı bir sıvı yağ çeşidi olduğu için mayonez gibi sos çeşitlerinde kıvam tutmaya yardımcı olur. Bağlama tekniği uygulanması gereken çiğ köfte, mercimek köftesi ve kuru köfte gibi yiyeceklerde iyi bir yardımcıdır. Mısırözü yağ alternatiflerinin kullanıldığı her yerde rahatlıkla kullanılabilir. Aynı zamanda fırınlama, soteleme yöntemiyle pişirilen yemeklere ve tencere yemeklerine lezzet katar.
En Lezzetli Alternatif Hindistan Cevizi Yağı
Hindistan cevizi yağı sıvı yağ çeşitleri arasında sayılsa da oda sıcaklığı 24°C’nin altına düştüğü anca katılaşmaya başlar. Hindistan cevizi yağı, Hindistan cevizi çekirdeğinden veya etinden elde edilir. Yüksek oranda doymuş yağ içermesine rağmen sağlığa oldukça faydalı niteliklere sahiptir. Üretim çeşitlerine göre hem ısıl işlem görmüş hem de soğuk sıkım Hindistan cevizi yağı seçenekleri bulunur. Rafine edilmiş Hindistan cevizi yağı kokusuzdur ancak soğuk pres yöntemiyle elde edilen çeşidi yoğun Hindistan cevizi kokuludur. Hindistan cevizi yağı antifungal ve antibakteriyeldir. Bu sebeple sadece yiyeceklerde değil kozmetik ürünlerde de kullanılır. Bir tatlı kaşığı ortalama kırk kaloridir. Bu nedenle de zayıflama diyetlerinde rahatlıkla tercih edilebilir. Soğuk sıkım Hindistan cevizi yağı aroması ve kokusu nedeniyle daha çok tatlılarda ve içeceklerde kullanılabilir. İyi bir enerji deposu olan Hindistan cevizi yağı antrenman öncesi kahve ile birlikte kullanılırsa hem enerji verir hem de yağ yakımını destekler. Bunun için bir bardak kahvenin içine yarım çay kaşığı kadar Hindistan cevizi yağı eklenebilir. Ayrıca kakao ile çok iyi bir uyum yakalar. Bu nedenle kakaolu keklerde, ıslak kek ve brownide alternatif sıvı yağ çeşitleri yerine kullanılırsa keklerin içerisine taze Hindistan cevizi eklenmiş hissi uyandırır. Bunlara ek olarak sağlıklı smoothie çeşitleri hazırlamak için de kullanılabilir. Hindistan cevizi yağı aroması en yoğun olan ve en kokulu yağ çeşididir. Eklendiği her yiyeceği tatlandırır ve güzelleştirir.
Alternatif Bitkisel Sıvı Yağ Çeşitleri
Alternatif bitkisel sıvı yağ çeşitleri yiyecekleri özellikle soğuk mezeleri tatlandırmak için kullanılır. Buna ek olarak da faydalı mineralleri içerdiği için şifalı özellikleri ile tercih edilir. Alternatif yağlar arasında yer alan son dönemin en popüler sıvı yağ çeşidini avokado yağı oluşturur. Temel yağlara lezzetli bir alternatif sunar. Avokado özünden üretilen sıvı yağın kaynama noktası oldukça yüksektir. Bu nedenle kızartmada, sotelemede ve ızgarada güvenle kullanılabilir. Başka bir sağlıklı alternatif sıvı yağ çeşidini ise keten tohumu yağı oluşturur. Keten tohumu yağı, keten bitkisinin kurutulmuş tohumlarından elde edilir. İyi bir Omega 3 kaynağıdır. Ancak yüksek ısıya karşı hassasiyet gösterir. Bu sebeple, salata sosları ve soğuk mezelerde, soğuk olarak kullanılması önerilir. Diğer yenilebilir alternatif sıvı yağlardan en önemlileri yer fıstığı ve üzüm çekirdeği yağıdır. Her ikisi de iyi birer E vitamini deposudur ve dumanlanma sıcaklıkları yüksektir. Bu sebeple, yer fıstığı ve üzüm çekirdeği yağları rahatlıkla pişirilerek tüketilebilir ve kızartmalara, soslara, sotelere oldukça hoş bir lezzet katar. Isı dayanıklılığı yüksek diğer yağ çeşitleri ise fındık yağı, kanola yağı ve susam yağıdır. Bunlar da oldukça lezzetli yağlardır. Fındık yağının aroması ve kokusu orta derecede hissedilir ancak kanola yağının aroması yemekler içerisinde hissedilmez. Bu sebeple tıpkı mısırözü yağında olduğu gibi diğer bitki yağlarını elde etmede kullanılabilir. Susam yağı ise fındık yağından biraz daha fazla ancak Hindistan cevizi yağından daha az aroma içerir. Ancak bu durum birçok yiyeceği hazırlamak için avantaj sunar. Susam yağı oldukça sağlıklı bir yağdır. Özellikle tavuklu yemeklerle hoş bir uyum sağlar.
Sıvı Yağı Çeşitlerinin Raf Ömrü Ne Kadardır?
Sıvı yağ çeşitleri bitkilerden elde edildiği ve iyi ambalajlandığı için oldukça uzun süre saklanabilir. En ideal saklama koşulunu ise 20 °C’nin altında ve güneş ışığından uzak bir yerde depolamak oluşturur. Bu koşullar sağlandığı zaman sıvı yağ raf ömrü iki yıla kadar çıkar. Ancak bu süre sıvı yağ türlerine göre farklılık gösterebilir. Bu sebeple, sıvı yağ çeşitlerinin son kullanma tarihlerine dikkat etmeye özen gösterin.
Sıvı Yağ Geri Dönüştürülebilir Mi?
Atık sıvı yağ geri dönüşüm ürünleri arasında yer alır. Kullanılmış sıvı yağı tekrar kullanmak size, lavaboya akıtmak çevreye zarar verebilir. Bu nedenle bir kere kullanılan atık yağları, atık yağ çöp kutularına atarak bu yağların toplanmasına ve biyoenerji için bir kaynak haline getirilmesine destek olabilirsiniz.
Hangi Sıvı Yağ Çeşidi Daha Sağlıklıdır?
Sıvı yağ çeşitlerinin hepsinin farklı faydaları vardır. Beslenme öğelerinde olduğu gibi yağları da gruplandırarak her yağ çeşidinden almanız gereken mineral ve vitaminleri alabilir ve bu sayede dengeli bir beslenme sağlayabilirsiniz. Her yağ çeşidi farklı yiyecek çeşidiyle uyum yakaladığı için bu gruplandırmayı yiyecek çeşidine göre yapabilirsiniz.
