Türk sanat müziğinde olmazsa olmaz yere sahip telli ve yaylı müzik aletlerinin başında tambur çeşitleri gelir. Halk müziğinde saz veya bağlama nasıl bir öneme sahipse sanat müziğinde de tambur özgün yapısı ve müziğe kattığı geleneksel tını ile öne çıkar. Türk sanat müziğinin temel direği olan bu geleneksel çalgı aletinin Mezopotamya uygarlıklarından başlayarak birçok coğrafyada yaygın bir şekilde kullanıldığı söylenebilir. Diğer geleneksel telli Türk müzik aletlerinden bazı temel özellikleri ile farklı olmakla beraber aynı zamanda kendi içinde de birçok çeşide sahiptir. Çeşitlerine ve nasıl çalındığında değinmeden önce temel özelliklerine göz atmak ve diğer yaylı müzik aletlerinden farklı olan yönlerini bilmek, tambur nedir ve özellikleri nelerdir gibi sorulara cevap arayanlara faydalı olabilir.
Özelliklerini Öğrenerek Geleneksel Çalgılardan Tambur ile Tanışın
Müzik aletleri kendi içerisinde temel özelliklerinden yola çıkılarak belli başlı çeşitlere ayrılır. Bunlar genellikle bir müzik aleti çalınırken ne çeşit çalma tekniğinin kullanıldığına bağlı olarak şekillenir. Müzik aletine vurarak çalındığında vurmalı, tellerine mızrap veya yayla basılarak çalındığından telli veya yaylı, üflenerek çalındığında ise üflemeli çalgılar kategorisine dahil edilir. Tambur bu kategorilerden telli ve yaylı çalgılar içerisinde yerini alır. Genellikle Türk sanat müziği denilince akla gelen tamburlar, diğer benzer çalgılara oranla farklı görünüşleri ile öne çıkar. Tambur çalgısı nedir diye merak eden kullanıcılar için tamburun yaylı ve telli seçenekleri bulunan bir saz türü olduğu söylenebilir. Bazı karakteristik özelliklerine geçmeden önce tambur ölçüleri hakkında bilgi edinmek faydalı olabilir. Yaklaşık 35 cm gövde çapına sahip tambur çalgı aleti 108 ile 112 arasında değişen sap uzunluğuna sahiptir. Gürgen, erik gibi ağaçlardan üretilen bu müzik aletinde sapın hareket etme olasılığını en aza indirmek için sert malzemelerin kullanımı amaçlanmıştır.
Tamburun Türk sanat müziğinde sıklıkla tercih edilmesinin sebebi ise sanat müziğinde geleneksel olan 24 aralıklı sisteme uygun olarak tasarlanmış olmasıdır. Sap kısmında yer alan klavye bölümünde 48 perde ve 7 tel bulunur. Perde kavramı müzik aletlerinin sapını bölümlere ayıran düz çizgileri ifade etmede kullanılır. Tellere dik açıyla gelecek şekilde yerleştirilmiş bu kabarık çizgilere neredeyse tüm telli veya yaylı müzik enstrümanlarında rastlamak mümkündür. Gitar gibi çalgı aletlerinde sapa gömülü olan bu bölüm, tambur gibi Doğu enstrümanlarında sapa sarılı tellerden yapılır. Çalan kişinin bastığı bölüme bağlı olarak çıkan sesin aralığı veya perdesinin değişmesi sağlanır. Bu bakımdan tambur enstrümanı Türk sanat müziğine uyumlu olacak şekilde geniş perde aralığına imkan veren yapısı sayesinde Türk müziğinin piyanosu olarak adlandırılır.
Tambur Çeşitleri İçerisinden İhtiyacınıza En Uygun Modeli Seçin
Tambur müzik aleti, mızraplı ve yaylı olmak üzere iki temel çeşide sahiptir. Mızraplı tambur adından da anlaşılacağı gibi tellere bir mızrap yardımı ile basılarak çalınır. Yatay pozisyonda tutulan bu müzik aletinin mızrabı kaplumbağa kabuğundan üretilir. Kaplumbağa kabuğu oldukça sert bir madde olduğundan mızrap tutulurken esnemesi mümkün değildir. Tambur çalgısı mızrap ile çalınırken mızrabın iki ucundan da yararlanılır. Ancak her iki ucun tınısı birbirinden farklıdır dolayısıyla farklı uçların kullanımına bağlı olarak farklı ses çıkar. Çalınan müziğin türüne göre her iki ucun tercih edilmesi olasıdır. Mızrabın uzunluğu ise icra eden kişinin isteğine bağlı olarak şekillenir. Ancak genellikle mızraplı tamburun mızrap kısmının uzunluğu genellikle 9.5 ile 13.5 cm arasında değişebilir.
Mızraplı çeşidinin yanı sıra bir o kadar çok rağbet gören bir diğer tambur modeli ise yaylı tamburdur. Yaylı çalgılara benzer şekilde uzun bir yay yardımıyla perdelere basılarak çalınır. Yaylı tambur nedir diye merak eden müzikseverler için mızraplı tambur ile farklılaşan özelliklerini aktarmak fayda sağlayabilir. Öncelikle yaylı tambur özellikleri içerisinde en çok öne çıkan farklılık yatay pozisyon yerine dikey pozisyonda tutularak icra edilmesidir. Yaylı tambur ilk olarak çellonun yanı sıra tambur da icra eden Tanburi Cemil Bey tarafından geliştirilmiştir. Benzer şekilde sap ve gövde bölümü bulunsa da yaylı tambur müzik aleti kendi içerisinde farklı çeşitlere sahiptir. Ses tablasında kullanılan malzemeye bağlı olarak değişen bu modellerde hayvan derisinden tahtaya kadar farklı ürünler kullanılır. Her bir malzeme müzik aletinden çıkan sesin farklılaşmasına sebep olur. Madeni cümbüş gövdeli yaylı tamburlar enstrümanı yeni öğrenmeye başlayanlar tarafından sıklıkla tercih edilir.
Müzik Aleti Çalmanın Keyfini Tambur ile Yaşayın
Müzik aleti çalmak hem sanatsal hem de zihinsel keyif veren bir süreçtir. Herhangi bir müzik aleti icra eden kişinin birçok yönden zihinsel faaliyetlerinin geliştiği söylenebilir. Türk müziğinde önemli bir yere sahip olan tambur, geleneksel müzikseverler için iyi bir tercih olabilir. Hüzünlü tınısı ve birçok şarkıyı icra etmeye imkan veren yapısı ile öne çıkar. Farklı çeşitlere sahip olması ise arzu ettiğiniz ses tınısına ve müzik türüne göre seçim yapmanıza olanak tanır. Örneğin tahta gövdeli yaylı modeller klasik Türk sanat müziği icra etmek isteyenlere uygunken, madeni cümbüş gövdeli modeller ise popüler müzikte kullanmaya uygun yüksek sese sahiptir. Tambur fiyatları ise seçeceğiniz tambur çeşidine ve üretim malzemesine bağlı olarak farklılaşabilir. Hayvan derisinden yapılan modellerde daha farklı fiyat seçenekleri ile karşılaşmak mümkündür.
Tamburun yanı sıra farklı müzik türlerine yönelen veya farklı geleneksel enstrümanlara göz atmak isteyen kullanıcılar diğer müzik aletleri seçeneklerini de inceleyebilir. Müzik aleti çalmanın keyfini çıkarmak için modeller arasında özellik kıyaslamaları yapmak faydalı olacaktır.
Tambur Çalarken Belli Başlı İpuçlarını Dikkate Alarak Daha Hızlı Öğrenin
Farklı çeşitleri bulunan tambur genel olarak öğrenimi zor bir enstrüman olarak görülür. Çok sayıda perde aralığı bulunması ve yapısal açıdan hakimiyetinin daha zor olması gibi nedenler öne çıkar. Tambur etkileyici bir ses tınısına sahip olsa da özellikle yeni başlayanların bu ses tınısını çıkarması kolay değildir. Bu noktada tambur icra etmek isteyenler veya hali hazırda öğrenenler tambur nasıl çalınır ve dikkat edilmesi gereken belli başlı ipuçları var mıdır diye merak ediyor olabilir. Bu soruların cevapları tambur çeşitlerine bağlı olarak değişebilir. Mızraplı çeşidinde doğru parmak kullanımı çok önemlidir. Sapta yer alan tellere dik açıyla mızrapla basmak gerekir. Parmak kullanım tekniği aynı zamanda icracının imzasını ortaya koyar. Ancak perde sayısının fazla olması icracıya yardımcı olabilir. Burada önemli olan nokta perde bağlarının dip kısmına basmak gerektiğidir.
Yaylı tamburun nasıl yerleştirildiği doğru bir icra için önemlidir. Dizlerin üstüne viyolonsel gibi yerleştirilmeli ve sap bölümü yere dik olarak konulmalıdır. Mızraplı çeşidine göre çalışma tekniği daha farklıdır çünkü en altta bulunan tek bir tel üzerinden ses çıkarılması gerekir. Diğer teller sadece rezonans için kullanılır, bu nedenle bazı eserler icra edilirken hakimiyet güçleşebilir ve detone olunabilir. Herhangi bir müzik aletinin iyi bir şekilde icra edilmesi için şarkılara hakim olmak faydalı bir yöntem olabilir. Bu noktada müzik albümlerinden sevilen eserleri dinlemek önerilebilir. Dilerseniz albüm fiyatları seçeneklerini inceleyerek sevdiğiniz eserleri bulabilir ve enstrüman öğrenirken faydalanabilirsiniz.
Mızraplı tambur ile yaylı tamburun yapılarında herhangi bir farklılık bulunur mu?
Mızraplı ve yaylı tambur temel olarak benzer sap, gövde ve ses tablasından oluşmakla beraber gövde bölümleri farklı malzemelerden üretilir. Bu da her iki müzik aletinden çıkan sesin farklılaşmasına sebep olur.
Tambur kaç telli bir çalgıdır, çeşidine bağlı olarak tel sayısı değişiklik gösterir mi?
Genellikle tüm çeşitlerde toplam altı ile sekiz arasında tel bulunur. Yaylı çeşidinde alt iki tel birleştirilerek tek tel halinde kullanılır.
Tambur geleneksel bir Türk çalgısı mıdır?
Sümerler, Abbasiler gibi Orta Doğu uygarlıklarında benzer isimlerle kullanımına rastlansa da Osmanlıdan bu yana yaygın şekilde Türk musikisinde kullanılır. Yaylı çeşidi ise tamamen Türk müzisyenleri tarafından geliştirilmiştir.
