Güneş, rüzgâr, biyogaz, hidroelektrik ve termik santraller gibi farklı kaynaklardan üretilen elektrik enerjisi; trafolar, yüksek gerilim hatları, tesisat kabloları, sigorta kutuları ve sayaçlar gibi çok sayıda ünite üzerinden geçer. En son ev ve iş yerlerinde duvar prizlerine kadar gelen enerji, çoğu teknolojik cihazın çalıştırılmasında olmazsa olmazdır. Enerji sürekliliğini sağlamak ve güvenli kullanım için tüm elektrik tesisatının tekniğine uygun şekilde planlanması gerekir. Bu amaçla sigorta kutusu, şalter, elektrik sayacı, kaçak akım koruma rölesi gibi gerekli cihazların doğru bir şekilde seçilmesi şarttır.
Sigorta Kutusu Ne İşe Yarar?
Sigorta kutusu, tüketicilerin yaşam alanlarında elektrik tesisatının düzenlenmesi amacıyla bulunur. Dağıtım şebekesinden gelen ve binaya giren kablolar ana dağıtım panosundan sonra genellikle ev ve iş yerlerinde hemen girişe konumlandırılan kutuların içerisine girer. Daire dışarısından gelen elektrik kablolarının sonlandığı kutu içerisinde sigorta, kaçak akım rölesi veya elektrik sayacı gibi cihazlar bulunur. Sigorta kutusundan çıkan tesisat kabloları son olarak duvar yüzeylerine veya yer buatlarına montajı yapılan prizlerde sonlanır.
Elektriğin kullanıcılara dağıtılmasında önemli bir yeri olan sigorta kutuları içerisinde aynı zamanda koruma amaçlı toprak barası bulunur. Bakırdan veya alüminyumdan imal edilen bara üzerinde prizlerden gelen sarı yeşil renkli topraklama kabloları birleşir. Topraklama barasından çıkan ana topraklama kablosu ise binanın ana dağıtım panosundaki ana baraya giderek en nihayetinde toprağa gömülen kazık veya levhaya kadar ulaşır. Daire içerisinde elektrik dağıtımını yapan sigorta kutusu aynı zamanda topraklama ağının da birleşim noktasıdır.
Sigorta Kutusu Çeşitleri Nelerdir?
Sıva üstü sigorta kutusu veya sıva altı sigorta kutusu şeklinde montaj açısından ikiye ayrılan modeller kullanıcılara kolaylıklar sunar. İnşaat esnasında montajı yapılacak olan sigorta kutusu, sıva altı modeli ile gömme şeklinde uygulanabilir. Sıva üstü modelleri ise sonradan ilave edilme durumlarında kullanıcıları duvar kırma zahmetinden ve maliyetinden kurtarır. Ayrıca tip olarak dikili tip sigorta kutusu veya asılı tip sigorta kutusu çeşitleri bulunur.
Sac sigorta kutuları daha sağlam ve ağır iken polikarbonat, polyester veya polikarbon isimleri ile sunulan sigorta kutuları çok daha hafiftir. Montaj yerine göre kullanıcılara seçenekler sunan sigorta kutusu çeşitleri daha büyük boyutlarda pano adı ile satılır. Panolar, daha çok sigorta kutularından önce bina girişlerinde ana dağıtımı üstlenen ünitelerdir. Elektrik panoları bünyelerinde bara, şalter, sigorta, klemens veya sayaç gibi cihazları barındırır.
Farklı sigorta kutusu ölçüleri ile ihtiyaçlara göre tasarlanan modeller, bünyesinde barındırabildiği cihaz sayılarına göre birbirinden ayrılır. İç mekânda kullanılan 4'lü, 6'lı, 8'li, 12'li sigorta kutusu modellerine ek 3'lü, 5'li, 9'lu, 16'lı sigorta kutusu seçenekleri de bulunur. Ayrıca dış mekân için tasarlanan panolar özellikle suya karşı koruma sunar. Önünde bir kapak ile açılıp kapanabilen modeller, elektriksel görevi haricinde temas korumasından dolayı can güvenliğine de katkı sağlar.
Elektrik Sayacı Nedir?
Elektriğin miktarının ölçülmesini sağlayan sayaç modelleri, kWh cinsinden gösterimde bulunur. Tüketim ölçümü yapan sayaçlara ek olarak elektrik üretim yerlerinde kullanılmak üzere çift yönlü sayaç çeşitleri de vardır. Bu sayaçlar tüketimi ve üretimi ayrı ayrı ölçebilir. Ayrıca elektriksel analizde oldukça önemli yeri olan reaktif enerji verileri de sayaçlar üzerinden okunabilir. Elektrik sayacı üzerinde tutulan kapasitif, reaktif veya endüktif reaktif enerji miktarı dağıtım şirketi tarafında cezaya girildiğinde referans olarak kullanılır.
Kullanım yerine göre AC ve DC sayaç çeşitleri de vardır. Evlerimizde kullanılan standart elektrik 220 volt alternatif enerji olduğundan AC elektrik sayacı tercih edilir. Montaj türüne göre direkt bağlanan elektrik sayaçları klasik kullanım sunar. Referanslı çalışan elektrik sayacı seçenekleri ise akım trafosu yardımıyla kullanılan x/5 alçak gerilim sayaçları ile akım ve gerilim trafosunun her ikisi ile birlikte bağlanan x/5 orta gerilim sayaçlarıdır. Bu tip sayaç modelleri referans edindiği değerlere göre gerçek ölçümü sunar.
Akıllı elektrik sayaçları farklı tarifelere dahil aboneler için daha az elektrik faturası için hesaplamalar yapar. Böylece gece kullanımlarda daha ucuz elektrik sağlayan bir tarifede gece ve gündüz kullanımları ayrı ayrı hesaplanabilir. 380v elektrik sayacı veya 3 fazlı elektrik sayacı olarak adlandırılan modeller ise kullanıcılara ana dağıtım tesisatlarında veya endüstriyel kullanımlarda çözümler sunar. Siz de elektrik sayacı fiyatı ve özelliklerine bakabilir, istediğiniz birini anında satın alabilirsiniz.
Sigorta Çeşitleri ve Kaçak Akım Rölesi Modelleri
Sigorta modelleri, üzerinden geçen akımı sınırlandırmaya yarar. İzin verilen akım değeri Amper cinsinden açıldığında devreyi açarak beslenen cihazlar korunur. Standart elektrik tesisatında kullanılan sigortalar aynı zamanda W otomat olarak da anılır. Ana dağıtım panolarında bulunan daha büyük koruma ürünleri ise şalterlerdir. Daha büyük Amper değerlerinde çalışan şalter çeşitleri, yine benzer şekilde belirlenen akım aşıldığında elektriğin kesilmesini sağlar.
Otomatik sigortaların faz sayılarına göre monofaze veya trifaze çeşitleri vardır. B, C ve D tipleri olan sigortalar, akım sınırı aşıldığında kısadan uzuna doğru farklı sürelerde elektriği keser. Genelde B tipi sigorta çeşitleri aydınlatma ve prizlerde, C tipi sigortalar klima, çamaşır makinesi ve buzdolabı prizlerinden önce, D tipi ise aşırı akıma neden olan cihazlarda tercih edilir. NH bıçaklı sigortalar ise busbar dağıtım hatları gibi çok daha yüksek akımlı uygulamalarda kullanılır.
Kaçak akım rölesi ise daha çok can güvenliği için tasarlanmıştır. Canlıları elektrik kaçaklarına karşı koruyan kaçak akım koruma röleleri aynı zamanda yangınlara karşı da engelleyici görev yapar. Genelde sigorta kutusunda en başa konumlandırılan kaçak akım koruma rölesi, prize bağlı herhangi bir cihaz üzerinde oluşan kaçak akımı tespit eder. Oluşan kaçak bir canlı üzerinden toprağa aktığı anda devre açılır ve elektrik kesilir. 2 kutuplu tek faz ve 4 kutuplu 3 faz çeşitleri mevcuttur.
Diğer Elektrik Malzemeleri ve Dikkat Edilmesi Gerekenler
Motor koruma şalteri, tek veya 3 fazlı elektrik motorları aşırı akımdan korumak amacıyla kullanılır. Motor koruması yapılırken şalter seçiminde maksimum akımın dikkatli seçilmesi gerekir. Motor koruma şalterinin akım değeri gerekenden yüksek olursa aşırı akımda motor yanabilir. Daha küçük akımlı şalter değeri seçilirse bu durumda da motor kalkış yapacak akımı elde edemeden kapanır ve çalışmaz.
Kaçak akım rölesi satın alırken üzerindeki mA değeri dikkate alınmalıdır. 300 mA yazanlar yangına karşı koruma yaparken 30 mA seçeneği elektrik çarpmalarına karşı önlem sunar. Pako şalter çeşitleri ise açma kapama için üretilmişlerdir. 3 veya 2 konumlu pako şalter modelleri panoların dış yüzeyine montaj edilir. Böylece pano kapağı açılmadan işlem gerçekleştirilebilir.
Sigorta kutusu belirlenirken içerisine konulacak cihazların sayısı ve genişliği dikkatlice hesaplanmalıdır. Küçük bir sigorta kutusu yetersiz kalabilirken gereksiz büyük bir sigorta kutusu hem maliyet hem de kapladığı alan açısından dezavantaj oluşturur. Hayati önem taşıyan tüm elektrik malzemeleri detaylı bir hesaplama sonrasında planlanmalıdır. Tek faz veya 3 faz otomatik sigorta seçeneklerinde doğru Amper değeri beraberinde etkin korumayı getirir. Böylece elektrikli ev aletlerinin ve hassas elektronik cihazların sağlıklı çalışması sağlanmış olur.
