Bu yıl ne ekeceğinize karar verirken, bitkilerinizi tohumdan başlatmayı düşünün. Tohumlar, eski favorileri oluşturmak ve yeni çeşitleri denemek için düşük maliyetli bir fırsat sunuyor. Bu noktada fide fiyatları iyice araştırılması gereken bir konu haline geliyor. Ayrıca, tohum kullanıldığında bitki satın almaya kıyasla genellikle daha fazla bitki seçeneği vardır. Tohumları değerlendirirken, tohum paketinde hangi bilgilerin bulunduğunu bilmek faydalı oluyor.
Tohum paketinin ön yüzünde genellikle bitkinin çiçek veya hasat edilmiş meyve veya sebze resmi bulunuyor. Çiçek türünü ve rengini ve meyve veya sebze hasat edilirken ne bekleneceğini belirlemek için kullanılıyor. Resmin çiçeğin, meyvenin veya sebzenin en iyi halini temsil ettiğini unutmayın, bu nedenle sadece bir rehber olarak kullanın. Tohum paketlerinde genellikle bitkinin yaygın ve bilimsel adları, olgunluktaki bitki boyu, hasat veya çiçeklenme günleri ve tırmanıcı, dik vb. alışkanlıkları içeren yazılı bir tanımı bulunuyor. Tohum paketlerinde genellikle bitkinin kaplarda, yataklarda, kışlık ev bitkisi olarak, kafesler için vb. kullanım önerileri yer alıyor. Tohumların sayısı veya ağırlığı da paketin üzerinde bulunur, bu da ihtiyaç duyulan paket sayısını belirlemede yararlıdır. Tohumların paketlendiği yıl, örneğin, "2023 Sezonu İçin Paketlenmiştir" bilgisi paketin üzerinde bulunuyor. Bu bilgi önemlidir çünkü tohumlar yaşlandıkça canlılıkları azalır, bu da sonraki yıllarda daha az tohumun çimlendiği anlamına gelir. Eğer tohumlar 2023 yılında yüzde 80 çimlenme oranına sahipse, 2023 yılında bu oranın daha düşük, örneğin yüzde 50 olması beklenebilir. Tohum paketlerinde, tohumların Türkiye’nin hangi bölgesine ekileceğine bağlı olarak ne zaman ekileceği belirtiliyor. Talimatlar, ekim derinliği, aralık, ışığa maruz kalma gereksinimleri, tohumların dışarıda ekilmeden önce içeride ekilip ekilmemesi gerektiği ve bitkinin bakımı için temel talimatları içermelidir. Bazı tohum paketleri ek bilgiler içerir.
Çok Yıllık Bitkiler
Bitkinin hayatta kalabileceği en düşük sıcaklığa dayanan soğuğa dayanıklılık bölgesi, paketin arkasında bulunuyor. Türkiye’deki bazı bölgelerin soğuğa dayanıklılıkları değişim göstermesinden kaynaklı, tohumların hangi bölgelere ekileceğinin bilinmesine fayda vardır. Bu bilgi bazen tohum paketinin üzerinde yer alır ve ayrıca bahçecilik kitaplarında da bulunuyor.
Tohum Karışımları
Tohum paketlerindeki ek bilgiler, her bir tohum türünün yüzdesi, tohumların kaplayacağı alan, bitkilerin yaşam döngüsü, yani yıllık, iki yıllık veya çok yıllık ve inert madde veya vermikülit yüzdesidir. İnert madde ve vermikülit, tohumun eşit şekilde yayılmasına yardımcı olmak için ekleniyor.
Ekimden sonra tohum paketini gelecekteki bakım ve hasat için referans olarak saklamak iyi bir fikirdir. Sunulan tohumların çeşitliliği, yetiştirmek ve tadını çıkarmak için sınırsız çiçek, meyve ve sebze ekim kombinasyonları nedeniyle heyecan verici olabilir.
Domates Çeşitlerinin Seçilmesi
Kar yağıyor ve soğuk ısırıyor olsa da, yaz domates hasadınızı planlamak için çok erken değil. Bir önceki yılın bitki performansını hatırlamak ve diğer bahçıvanların yorumlarını araştırmak oldukça fayda sağlayacak. Hem taze yemek hem de saklamak için bu yaz keyif alacağınız çeşitleri seçin. Bir diğer yandan da bütçenize en uygun domates fide fiyatları konusunda gerekli araştırmaları yapın. Çam fidanı fiyatları veya zeytin fidanı fiyatları arasında değişiklik vardır. Domatesler sıcağı sever; don tehlikesi geçene kadar bahçeye ekilmemeleri gerektiği gibi, toprak sıcaklığı ısınana kadar beklemek en iyisidir. Mayıs sonu ve Haziran başı domates dikmek için mükemmel bir zamandır. Eğer çok erken ekerseniz, domatesler soğukta çürüyecek ve beklenmedik bir don gecesinde ölebilecektir. Ev bahçıvanları için iki seçenek mevcuttur; fideleri güvenilir bir fidanlıktan satın almak veya tohumdan başlatmak. Tohumları ekim tarihinizden yaklaşık 5 ila 7 hafta önce, yani Nisan başından ortasına kadar ekin. Dikim sırasında fideler kısa ve sağlam olmalıdır. Yavaş yavaş güneşli dış mekana alıştırılmaları gerekir, buna sertleşme adı verilen bir haftalık süreç denir. Tohumlara çok erken başlamak, uzun bacaklı bitkilere neden olabilir. Kelimenin tam anlamıyla binlerce mevcut çeşit varken, nasıl seçim yaparsınız? Çeşitlerin özelliklerini ve bunların sizin kişisel istek ve ihtiyaçlarınızla nasıl kesiştiğini göz önünde bulundurun.
Büyüme Alışkanlığı
Bir domates bitkisi ya belirli ya da belirsiz olabilir. Belirli çeşitler önceden belirlenmiş bir yüksekliğe kadar büyür, çiçek açar ve daha dar tanımlanmış bir zaman dilimi içinde meyve üretir. Daha kompakttırlar ve bazıları büyük bir kapta yetiştirilebilir. Alanınız kısıtlıysa veya domateslerinizin konserve için aynı zamanda olgunlaşmasını istiyorsanız, kararlı çeşitler sizin için uygun olabilir. Belirsiz çeşitler sonbaharın başlarına kadar büyümeye ve domates üretmeye devam eder. Bazıları sekiz ila on metreye ulaşabilir ve destek için kazık çakılması veya kafeslenmesi gerekir. Daha uzun bir süre boyunca taze yemek için mükemmeldirler.
Hastalık Direnci
Pestisit veya fungisit püskürtmek istemiyorsanız bu parametreyi göz önünde bulundurun. Bitkinin direncini gösteren harfleri arayın: V (Verticillium solgunluğu), F (Fusarium solgunluğu), N (nematodlar), T (tütün mozaik virüsü), ASC (Alternaria stem canker) ve L (Septoria yaprak lekesi). Hastalıkları azaltmaya yardımcı olmak için iyi kültürel uygulamalar uygulayın. Yaprakları değil toprağı sulayın ve uygun aralıklara uyun. Domates ekim yerinin değiştirilmesi de hastalık görülme sıklığını azaltabilir.
Hibrit veya Heirloom
Piyasada bulunan domateslerin büyük bir kısmı, iki farklı ebeveynin çaprazlanmasıyla oluşturulan ve her birinden tercih edilen özelliklerle sonuçlanan hibritlerdir. Hibritler, iyi lezzet ve hastalık direncinin yanı sıra daha fazla canlılık gösterir. Heirloomlar tohumdan elde edilen eski çeşitlerdir, yani bitkiler ve meyveler nesiller boyunca değişmeden kalır. Heirloom çeşitler, kültürler ve topluluklar tarafından ödüllendirilen benzersiz lezzet veya renge sahip olabilir. Büyük ve lezzetli bir domates olan Heirloom 'Brandywine' buna bir örnektir.
Mevcut Alan
İyi bir aralık aslında daha iyi üretim sağlar ve hastalık potansiyelini azaltır. Kazıklı bitkiler 1 metre aralıklı sıralar halinde aralıklarla yerleştirilmelidir. Kafesli domatesler 2 metre aralıklı sıralarda aralıklarla yerleştirilmelidir.
Lezzet
Domatesin en önemli özelliği lezzetidir: tatlı ya da ekşi, asidik ya da değil. Tat çok kişiseldir. Domates "tadımı" farklı çeşitleri deneyimlemek için harika bir yoldur.
Domateslerin Meyveye Dönüşümünde Dikkat Edilmesi Gerekenler
Gece sıcaklıkları 12°'nin altına düşer veya 23°'nin üzerine çıkarsa çiçek ölümü meydana gelebilir ve dönüşümleri başlamadan sona erebilir. İster evde tohumdan başlanmış ister fidanlıktan satın alınmış olsun, domates fideleri kısa ve tıknaz olmalı, sapları yaklaşık bir kalem genişliğinde olmalıdır. Her gün güneşe ve rüzgara maruz kalma süresinin kademeli olarak artmasına izin vererek bir hafta boyunca sertleştirerek onları dış mekanın zorluklarına hazırlayın. Domatesler günde en az altı saat doğrudan güneşe ihtiyaç duyar. Gündüz sıcaklıklarının 23 derece ve gece sıcaklıklarının 15°'nin üzerinde olmasını tercih ederler. Bu ağır besleyiciler hafif asidik (pH 6.2-6.8), verimli, tınlı, iyi drene olan toprakları severler. Toprak kaynaklı hastalıkları azaltmak için onları yıldan yıla farklı noktalara dikin. Bu sezon toprağın pH'ını değiştirmek için çok geç, ancak yine de organik madde ile toprağı değiştirebilirsiniz. Bu sonbaharda toprak testi yaptırmak için bir not alın. Daha fazla gübre veya yüksek azotlu gübre tavsiye edilmez; bereketli yapraklara neden olabilir ancak çiçeklenme ve meyve vermeyi geciktirebilir. Domatesler, sapın toprağa temas eden herhangi bir kısmının köklenebilmesi açısından benzersizdir. Derin ekilirse kök yapıları artacaktır. Yatay veya hendek ekimi, yüzeye yakın daha yüksek toprak sıcaklıklarından yararlanan bir tekniktir. Kökleri ve alt gövdeyi birkaç inç derinliğinde bir hendeğe yatay olarak yerleştirin. Bitkileriniz uzun bacaklı ise bu iyi bir dikim yöntemidir. Akşamları ya da bulutlu bir günde dikmek en iyisidir. İyi bir temas olması için toprağı sıkılaştırın, gövdenin yakınında bir kuyu oluşturun ve ardından iyice sulayın. Güçlü kök gelişimi için fosfor oranı yüksek seyreltilmiş sıvı bir başlangıç gübresi kullanarak bitkilerinize destek verin. Belirli çeşitleri aralarında 1 metre mesafe olacak şekilde, belirsiz çeşitleri ise daha uzun aralıklarla yerleştirmeye çalışın. Domates bitkileri büyüktür ve desteğe ihtiyaç duyarlar. Kafesleme, kazıklama ve kafesleme sağlam destek sağlamak için kullanılan tüm yöntemlerdir. Önceden yapılmış kafesler satın alabilir ya da beton takviye telinden kendiniz yapabilirsiniz. Kolay hasat için açıklıklar kare olmalıdır. Kafesleri ekim zamanında yerleştirin. Kafesli domates meyveleri kazıklı olanlardan daha küçüktür ve hasat daha geç olur. Kazık kullanmayı seçtiyseniz, dikim sırasında bunları gövdeden ortalama 10 cm uzağa yerleştirin. Kazıklar güçlü, en az 3-4 cm çapında, 180 cm boyunda ve toprağa çakılmış olmalıdır. Kazıklı domatesler, kafesli olanlardan biraz daha yakın aralıklarla dikilebilir. Domates büyüdükçe bağları kazığa sıkıca ve aralıklarla bitkiye hafifçe tutturun. Sağlam uzun metal spiraller kazık gibi kullanılabilir, ancak ana gövde spiralin ortasından eğitilirse bağa gerek yoktur. Kazıklı bitkiler büyüdükçe budanmalıdır. Ana gövde boyunca her yaprak düğümünde, ilk yaprak setinin hemen üzerindeki emiciler çıkarılmalıdır. Bu ilk yaprak setini tutmak fotosentezi artırır ve daha fazla yaprak örtüsü sağlayarak güneş yanığını azaltır. Kafesleme ile karşılaştırıldığında, kazıklanmış bitkiler daha az dolgun olacaktır ancak meyveler daha erken ve daha büyük olacaktır. Bununla birlikte, daha yoğun emek gerektirir ve hasat daha az olacaktır. Kazıklı domateslerde artan hava akımı mantar hastalığı görülme sıklığını azaltır. Domates kafesi, ters U şeklinde çok güçlü bir yapıdır. Çapraz çubuk boyunca aralıklarla tutturulmuş ve yere kadar uzatılmış uzun kordonlarla ikiye dörtten yapılır. Her kordon bir domates bitkisini destekler. Saplar büyüdükçe kordonun etrafına sarılır ve bağlanır. Budama işlemini kazıklama işleminde yaptığınız gibi yapın. Bu yöntemin de kazıklama ile aynı avantaj ve dezavantajları vardır. Bitkileri tohumsuz saman veya ağaç kabuğu yongalarıyla malçlayın. Malçlama buharlaşmayı azaltır, yabani ot çimlenmesini azaltır ve toprak kaynaklı hastalıkları azaltabilir. Domatesleri etkileyen yaygın hastalıklar arasında nemdeki dalgalanmaların neden olduğu çiçek ucu çürüklüğü ve ani nem artışlarıyla ortaya çıkan yarık domatesler yer alır. Doğru miktarlarda tutarlı sulama, her iki hastalığı önlemenin anahtarıdır. Sulamayı unutmayın. Parmağınızı toprağa sokun ve 2 inç derinlikte kuru ise su verin. Yaprakları değil toprağı sulayın. Yaprakların çabuk kuruması için sabahları sulayın. Biraz çalışma ve biraz bilgi, kendi bahçenizden taze hasat edilmiş sıcak bir domatesin eşsiz lezzetinin tadını çıkarmanızı sağlayacaktır.
Domates Sorunları
Hiç çiçek oluşmuyorsa, bitkiler yeterince güneş veya su almıyor olabilir. Çok az su çiçeklenmeyi durdurabilir. Bitkiler çok fazla çiçek üretiyor ancak meyve vermiyorsa, bunun nedeni yetersiz ışık, çok az su veya tutarsız sulama, çok soğuk veya sıcak sıcaklıklar veya yeterli tozlayıcı (arı) olmaması olabilir. Çiçekler oluşuyor ancak bitkiden düşüyorsa, bunun nedeni yüksek gündüz sıcaklıklarıdır. Sıra örtüleri veya gölge bezi kullanarak günün en sıcak kısmında gölge sağlayın. Düşük nem de tozlaşmayı etkileyebilir.
