Yemek Termosu
Eski Yunanca ’da sıcak kelimesinden türeyen termos kelimesi, sözlük anlamıyla; yalıtım malzemesiyle kaplı metal bir kılıf içine yerleştirilen, aralarında hava boşluğu bulunan çift çeperli cam şişeden oluşan ihtiyaç malzemesidir. Ayrıca içine konan sıvının sıcaklığını ya da soğukluğunu uzun süre koruyan ve kullanıcıya kullandığında konfor sunan bir kaptır. İlk termos, 1892 yılında İskoçlu bilim insanı kimyager ve fizikçi James Dewar tarafından vakumlu şişe ya da vakumlu matara olarak icat edildi. Bu keşfin ön çalışmalarını kimyager Adolf Ferdinand Weinhold’un yapmıştır. James Dewar vakumlu şişeleri ya da mataraları laboratuvarda deneylerini yaparken gazları ve sıvıları doğru bir biçimde muhafaza etmek için kullanmıştır. Bu nedenle, bilim insanı, profesör doktor Dewar, bu kapların patentini almak yerine, bilimsel kuruluşlara bağışlamıştır. Kısa bir süre sonra, Alman cam teknisyeni Reinhold Burgerbu kapların yiyecek ve içecekler için kullanılabileceğini fark ederek, öyle olması için hemen çalışmaya başlamıştır. Çalışmaları sonunda vakumlu cam şişeyi gündelik yaşamda kullanabilir hale getirmiş ve 1903 yılında bu buluşunu da tescil ettirmiştir. Bir yıl sonra, bu buluş eşyasına isim vermek için ödüllü bir yarışma düzenlenmiş ve yarışmayı termos ismi kazanmıştır. Bu ürünün ilk kez 1906 yılında reklamı yapılmıştır. Bu termoslar, 1911 yılına kadar el ile bu tarihten sonra ise makinalarla üretilmeye başlanmıştır. Önce kaşiflerin, zeplin yolcularının ve dağcıların sıklıkla kullandığı bir ürünken, kullanımı hızla yaygınlaşmıştır.1903 yılından itibaren yaklaşık 67 yıl termos isimli vakumlu cam şişe, ticari marka olarak kullanılmıştır. Ancak 1970 yılından itibaren termos ismi, gerek içecekler gerekse yiyeceklerin mevcut ısısını koruyan bir ürünün ismine dönüşmüştür.
Termoslar, piknik termosu, el termosu, içecek termosu ve yemek termosu olmak üzere dörde ayrılır. Yemek termosu ise yalıtım malzemesiyle kaplı metal bir kılıf içine yerleştirilen, aralarında hava boşluğu bulunan çift çeperli genel olarak çelikten oluşan içine konan yiyeceklerin ya da sıvının sıcaklığını ya da soğukluğunu ve tazeliğini uzun süre koruyan bir kaptır. Bir başka ifadeyle, gıdaları mevcut halindeki sıcaklığını ve soğukluğunu koruyan, sefer taslarının modern teknolojiye göre donatılmış biçimidir. Bu nedenle, termoslu sefer tası olarak da nitelenebilir. 1920 yılından itibaren yiyecek termosu olarak üretilmeye başlansa da 1950’lerden itibaren ise yaygın olarak kullanılmaya başlamıştır. Hangi termos türü olursa olsun ilk başlarda cam iç duvarlara, metal dış yüzeylere sahipken,özellikle kırılmasının önüne geçmek için günümüzde dış yüzeyin cam biçimleri bulunmamaktadır.
Yemek termoslarıyla; dondurma, yoğurt, zeytinyağlı yemekler, salata, soğuk tatlılar gibi soğuk yiyecekler, sıcak yemekler, çorbalar, kuru gıdalar da muhafaza edilebilir. Yemek termosları, küçük çocuklar, çocuklar ve yetişkinler için de ayrı ayrı tasarlanabilmektedir. Yetişkinlerin yemek termosu, genel olarak tek bir renge sahipken, çocuklarınkinde çok renkli, desenli ve eğlenceli ve ilgi çeken figürleri yer almaktadır.
Yemek Termosu Kullanmanın Yararları
Markaların çoğunda yemek termoslarının kamp için tasarlandığı belirtilmesine karşın, aslında parklarda, yolculuklarda, gezilerde, pikniklerde, deniz kenarlarında, spor salonlarında, seyahatlerde, işyerlerinde, yolculuklarda, doğa yürüyüşlerinde, dağa tırmanmalarda kısaca çok sayıdaki spor türünde, okullarda, balık tutmada kısacası evin dışındaki her yerde kullanılmaktadır. Ayrıca, bebek mamaları için de kullanılmaktadır. Böyle olunca, yemek termosları sayesinde ev dışında çok farklı dış ortamda ve mekanda sabah kahvaltısını, öğle ya da akşam yemeğini yeni pişirilen tadında ve lezzetinde yemek yiyebilmek ya da gıdalar tüketebilmek mümkün olmaktadır. Aynı zamanda hareket alanımızı da genişletmiş olur. Kamp yerlerinde, yemek yenebilecek mekanların olmadığı ortamlarda bulunulduğunda, yemek termosundan istenilen bir yemeği, salatayı, çorbayı, tatlıyı yemek büyük bir keyfe dönüşebilir. Özellikle uzun sürecek seyahatlerin vazgeçilmez eşyalarındadır. Yanı sıra, yemeklerin iş, okul gibi ev dışındaki ortamlarda dışarıdan yemek siparişi vermeden evde yapılan yemeğini yemek isteyenlere önemli bir rahatlık ve güven de sağlar.
Sağlıklı beslenmek, beslenmeye bağlı sağlık sorunları ve hastalıkları riskini azaltmak, mevcut kiloyu korumak ve yaşam kalitesini artırmak için yeterli ve dengeli beslenmedir. Hem sağlıklı beslenmeyi yapabilmek hem de sindirim sistemi hassasiyeti olanlar, sindirim sistemi hastalığı olanlar için de yemek termosları daha da önemli hale gelmektedir. Ne var ki günümüzde, sağlıklı beslenme, diyet programına uygun beslenme gerek bir çalışan özellikle gebe ya da anne çalışan olarak işyerlerinde, bir öğrenci olarak okullarda sürdürülemeyebilir. Ek olarak, ev dışındaki herhangi bir ortamda besinlerin üretimden tüketimine kadar her aşamada, mikrobiyolojik ve her türlü zararlılara maruz kalmış yani güvenliği sağlanamamış olabilir ya da öyle algılanabilir. İşte tam bu noktada hazırlanmış sağlıklı ve güvenli besinleri muhafaza edebilecek yemek termosları büyük bir ihtiyacı karşılamaktadır. Ayrıca, evde bir kez yemek hazırlayarak, farklı öğünlerde yemek termosları sayesinde onların kullanılması bazı kişiler için hem bütçe hem de zaman açısından kazanç sağlar. Örneğin, yemek termosundaki bir öğün yemek fiyatı dışarıdaki iki ya da üç öğün fiyatına olduğu belirtilmektedir. Bunların dışında, yemek termosları evde arta kalan yiyecekleri de muhafaza ederek ayrıca bir kolaylık sağlar. Tüm bunlar sonucunda, yemek termoslarının hemen hemen her yaşta, her yaş döneminde, günümüz dünyasının son derece işlevsel ve ekonomik olarak temel eşyalarından birisi haline getirmiştir. Kapsamlı özellikleri ve fonksiyonları gereği, bugün yemek termosları, saklama kaplarından ve sefer taslarından oldukça farklı özelliklere sahiptir.
Yemek Termosunun Başlıca Özellikleri
Gıdanın termosa girmeden önceki tadından, lezzetinden ve tazeliğinden ödün vermemeli, koku yapmamalı, birden fazla gıda varsa onların kokularını birbirine karıştırmamalı, kısaca muhafaza edilen gıdaların sağlıklı ve güvenli ortamını sağlamalıdır. Gıdaların hem ısınının muhafazası hem de onların bozulmasının engellenmesi önemli bir özelliğidir. Başta çorbalar olmak üzere, tüm sıvı yemekler taşınma ya da herhangi bir hareket, sallanma, sıçrama sırasında ya da baş aşağıya olduğunda sızıntı yapmamalı, akmamalı ve dökülmemelidir. Bu amaçla, sıvı gıdaların sızdırmasını engelleyecek bir kilit sistemi bulunmalıdır ya da kapları bu amaçları yerine getirebilecek özellikle yapılmalıdır. Yemek termoslarının hacmi, markalara göre farklılık göstermekle birlikte 250 mililitre ile 2,5 litre arasında değişmektedir. Eğer yemek termosu birden fazla katlı ise her kabın kapasitesi 200 mililitre ile 750 mililitre arasında olmaktadır. İçi genel olarak paslanmaz çelikten, dışı ise çelik yerine cam dışında farklı malzemelerden yapılabilmektedir.
Yemek termoslarının bir, iki, üç ve dört katlı katmanlı ya da bölümlü olmak üzere dört tipi bulunmaktadır. Çok katlı yemek termosları, birden fazla yemek ya da gıda çeşidini taşımak istendiğinde tercih edilebilecek modellerdir. Az çeşitlikte yemek taşınmak istenirse tek ya da iki katlı olanları daha uygundur. Gerek yerli, gerekse yabancı marka sayısı oldukça fazla olan yemek termoslarının özellikle 3 ve 4 katlı modelleri diğerlerine göre daha azdır. Her bir kabın ölçüsü de değişebilmektedir. Örneğin, 3’lü yemek termosu ya da 3 katlı yemek termosu, hacim olarak 1.6 litreden 2.5 litreye kadar değişen ölçülerken, dört katlı olanların da hacmi en fazla 2.5 litredir. Üç katlı yemek termoslarında genel olarak bir kap çorba, bir kap sıcak yemekler ve diğer kap da meyve ve salatalar için tasarlanmaktadır. Çok katlı yemek termoslarına aynı anda sıcak ve soğuk gıdalar konduğunda, bir arada taşınabilir ve ısı muhafaza etme özelikleri bozulmamalıdır.
Yemek termosunun vakum etkisi ya da yalıtım özelliği termos seçimini en fazla etkileyen faktörler arasında gelmektedir. Çünkü bu yalıtım biçimi, yiyecek ve içeceklerin mevcut sıcak ya da soğuk ısısını ve bu ısının ne kadar süre muhafaza edileceğini belirler. Ayrıca, termosta bulunan gıda ısısının dış kısmına yansımasını önleyerek yoğuşma ya da buğulaşmayı ortadan kaldırır. Yani, termos tutulduğunda herhangi bir ısı ele gelmez, herhangi bir çantada da rahatlıkla bulunabilir. Bu nedenlerden dolayı, vakumun ısı yalıtkanlığı özelliği devreye girmektedir. Yemek termosunda vakum nedeniyle bir iletim olmaması gerektiği gibi, her bir parçasının her türlü ısı iletimini engellemesi gerekir. Günümüzde bazı markalarda ısı iletimin azaltmak için termos üretiminde plastik ya da strafor tabakalardan da yararlanılmaktadır. Yine markalara ve yemek termosun teknik özelliklerine göre farklılık göstermekle birlikte, sıcak olan gıdanın bunu sürdürme süresi 4 ile 15 saat arasında değişmektedir. Soğuğun yalıtım süresi ise 24 saate kadar, nadiren bazı markalarda 48 saate kadar çıkmaktadır. Bu süre, termosların özel taşıma çantalarıyla daha da uzatılabilmektedir. Bazı markalarda ise bu termosun soğuk ve sıcağı muhafaza etme süresi eşit olabilmektedir. Bu sürelerin ortamın sıcaklığına ve termos kabına konulan gıdanın ısısına da bağlı olduğu akılda tutulmalıdır. Tüm bu nedenlerden dolayı, yemek termosları vakumlu yemek termosu olarak tasarlanır.
Yemek termoslarının ergonomisi ve beraberinde estetik boyutu da büyük önem taşımaktadır. Örneğin, taşınırken ve kullanırken ergonomik olmalı, kullanıcıların konforunu bozmamalıdır. Onun kavranması ve tutulması kolay olmalıdır. Bunun için termosun iki yanında tutamacı, kulpları ya da sapları olabilir. Ayrıca, özellikle dış ortamda hareket halinde olan kişilerin çantalarına da rahatlıkla koyabileceği bir tasarımda olması kullanımı daha da artırmaktadır. Özellikle kolay taşınabilmesi için iç ve dış sıcaklık ya da soğukluk dış yüzeye yansımamalıdır. Yemeklerin termosa kolayca konması, yemeğin rahatlıkla termostan alınıp yenmesi, boşaltılması ve temizliği için termosun ağzı makul bir ölçüde geniş olmalıdır. Yemek termosunun kaşığı, çatalı ve bıçağı termosa monte ya da entegre edilebileceği gibi, taşıma çantasında da onlar için uygun bir yer de tasarlanabilir. Termos çantası çok sayıda markada olmayıp, olanların bazıları kullanıcıların tercihine bırakılmıştır. Kullanıcıların omuzuna asarak taşımak isteyenler için taşıma ya da asma kemeri yer almaktadır. Bunu tercih etmeyenler için yemek termosunun üstünde ya da her iki yanında kulpu bulunmaktadır.Bazen de her ikisi de olabilmektedir. Yemek termoslarının bazı markaların renk skalası oldukça genişken, bazılarının renk sınırlılığı mevcuttur.Kullanıcı istediği renkte yemek termosuna erişebilir olmalıdır. Tekli yemek termosunun kapağının kase ya da içeceklerinde içilebilecek özellikle olması avantajlı bir başka özelliğidir. Ayrıca, yerleşik altlığı ile herhangi bir zemine konduğunda kaymaması ve eğer masif mobilyalar ve hassas yüzeyler üzerine konduysa ona zarar vermeme niteliğine sahip olmalıdır. Darbelere, düşmelere, çarpmalara, çatlamalara karşı da dayanıklı olmalıdır.
Yemek termosları, kullanıcılarının sağlığını tehdit etmediği gibi, insan, hayvan ve çevre sağlığı odaklı, ekolojik ya da çevre dostu olarak üretilmelidir. Bunun için insanlara, hayvanlara, çevreye kısacası tüm canlılara zarar vermemeli, sağlıklarını tehdit etmemeli, geri dönüştürülebilmeli, kazanılabilmeli ve doğal malzemelerden yapılmalıdır. Sağlık açısından antibakteriyal, bir diğer deyişle, bakterilerin üremesini engelleyen özellikte olmalıdır. Hijyenik, geri dönüştürülebilir ve insan sağlığına zarar vermediği için yemek termosu paslanmaz çelik olmalıdır. Termosta kullanılan kimi plastik parçaların insan sağlığı üzerinde olumsuz etkileri bulunan PVC, PBA PFOA, fitalat gibi maddeleri içememeli ve bu da üründe ya da kullanma talimatında belirtilmesi gerekir. Yine plastik malzemeleri koku yapmamalıdır. Kapak açılırken, kapatılırken plastiği düşmemeli, genellikle ısıları kapaklarından kaybettikleri için hava geçirmez bir özelliğe sahip olmalıdır.
Yemek termosu tavsiye, eden kullanıcıların yorumlarını da dikkate almak gerekir. Yemek termosu satın alırken termosun teknik, tasarım, sağlık, güvenlik ve ergonomik özelliklerine göz önde bulundurmanız yararlı olacaktır. Bu nedenle, yemek termosu alınmaya karar verildiğinde, bu özelliklerin iyi belirlenmesi, doğru kaynaklardan bilgi edinilmesi kullanacak olacakların ilk yapacağı işlerden birisidir. Böyle yapıldığında, kullanıcını memnuniyeti artacak ve ürüne erişimde zamandan da tasarruf sağlayacaktır.
Yemek Termosunun Çalışması
Yemek, salata, tatlı, çorba kısacası sıcak ya da soğuk yiyeceklerin mevcut ısısını uzunca bir süre koruyan, lezzetini değiştirmeyen, sağlıklı ve güvenli bir biçimde muhafaza eden yemek termosları bu işlevlerini nasıl bir işleyişle gerçekleştirir? Yemek termosları, çift katmandan ya da birbirinin içine geçen iki ayrı kaptan oluşup, üretim aşamasında onlar arasındaki hava alınarak, bir vakum sistemi oluşturulur. Bu sistem yemek termosunun içeriden dışarıya, dışarıdan içeriğe hava akışını engellediği için gıdaların ısısının muhafazası sağlanmış olur. Ya da ısı değişimi söz konusu olmaz.
Kullanımında Dikkat Edilecek Hususlar
Kullanımında dikkat edilecek hususlar için öncelikle kullanım talimatının iyi okunması önemlidir. Bununla birlikte, alındığında kullanılmadan önce elde yıkanıp temizlenmesi ilk dikkat edilecek kurallardandır. Gerek ilk temizliğinde, gerekse daha sonraki temizliğinde eğer kullanma talimatında bulaşık makinesinde yıkanabilir şeklinde herhangi bir ifade yoksa elle yıkanmalıdır. Yemek termosundan maksimum yarar sağlanabilmesi, uzun süreli kullanılabilmesi ve hijyenin sürdürülmesi için yıkama süngerinin yumuşak kısmının kullanılması, klor ürünleri ve sert leke çıkarıcıları gibi kimyasallar tercih edilememesi gerekir. Aslında içi paslanmaz çelik olması nedeniyle temizliği kolay olmakla birlikte, eğer termosun kendisinde ya da kaplarında gıda kalıntıları varsa, onları çıkarmak için süngerle ovalamak yerine, temizliği karbonatlı su ya da sirke ile de yapılır, daha sonra durulanır. Hijyen için bu temizlik biçimi belirli ve düzenli aralıklarla da tekrarlanabilir. Yemek termosu kullanılmadığı zamanlarda daha sonraki kullanımına kadar içi boş olmalı ve kapağı kapanmamalıdır. Herhangi bir gıdayı koymadan önce, ısı muhafazasının en üst düzeye çıkarılması için ön ısıtma ya da ön soğutma yapılmalıdır. Yani, sıcak gıdalar konmadan önce termosa ya da kaplarına kaynar su koyularak 10-15 dakika, soğuk gıdalar konmadan önce buz koyularak ya da buzlukta/derin dondurucuda bekletilir, daha sonra su ve buzlar dökülür. Markalara göre farklılıklar göstermesine karşın, büyük oranda mikrodalga ya da diğer fırınlarda, doğrudan ocaklarda ısıtılmamalı, ateşte kaynatılmamalıdır. Ayrıca sterilize edilmemelidir. Bunların dışında, yemek termoslarına gazlı içeceklerin ve buzların konması önerilmemektedir.
Yemek Termosu Fiyatları
Genellikle alışveriş merkezlerinden, mağazalardan ve internetten sipariş edilerek temin edilen, yemek termosu fiyatları, rengine, hacim, boyut, ağırlık, yükseklik gibi ölçü özelliklerine, sıcak ya da soğuğu muhafaza etme süresine, yerli ya da yabancı üretim durumuna, muhafaza çantası olup olmamasına, tasarımlarına göre önemli farklılıklar göstermektedir. Örneğin, yemek termosunun çok katlı olması fiyatı sıklıkla değiştirmemektedir. Buna karşın, sıcak ve soğuğu muhafaza etme süresi arttıkça fiyatı da artabilmektedir. Hatta bazı markalarda ısı muhafaza etme özelliği garanti süresini beş yıla kadar uzatmaktadır.
Yemek Termoslarını Sefer Taslarından Ve Muhafaza Kaplarından Ayırt Eden Temel Özellikler Nelerdir?
Evde, özellikle ev dışındaki herhangi bir ortamda, soğuk ve sıcağı uzun süre muhafaza etmesi, tat ve lezzet kaybına neden olmamasıdır. Ayrıca, evde yapılan sağlıklı ve güvenli gıdaların ev dışında rahatlıkla tüketilmesine olanak tanır. Bu da hem ekonomik hem de zamandan kazanç sağlar.
Termoslar Ve Yemek Termoslara Kaç Tiptir?
Termoslar; piknik termosu, el termosu, içecek termosu ve yemek termosu olmak üzere dört, yemek termosları ise küçük çocuk, çocuk ve yetişkinlere göre farklı tasarlanıp, tek, iki, üç ve dört katlı olmak üzere yine dört tiptedir.
Yemek Termoslarına Neler Konulur?
Yemek termoslarına, dondurma, yoğurt, zeytinyağlı yemekler, salata, soğuk tatlılar gibi soğuk yiyecekler, sıcak yemekler, çorbalar, kuru gıdalar koyulur. Gazlı içeceklerin ve buzların koyulması ise önerilmemektedir.
